Waarom tegenstanders blij met ‘sleepwet’ moeten zijn

Waarom tegenstanders ‘sleepwet’ blij moeten zijn

De nieuwe Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (WIV2017) beperkt de AIVD en de MIVD meer in hun werkzaamheden dan veel mensen denken. Vóór het jaar 2002 was er helemaal geen wet, maar moesten de diensten wel hun werk doen. Dat gebeurde in het geheim soms zonder ministeriële toestemming. Nu is toestemming vooraf, evenals controle achteraf in de wet geregeld. Achterdochtige tegenstanders van de zogenoemde ‘sleepwet’ moeten veel positiever zijn.

Metadata

Bits of Freedom (BoF) is positief kritisch en leidt de discussie over wat er wel en (nog) niet goed is geregeld en stelt vijf verbeteringen [1] in de WIV voor. Een daarvan gaat over de drie artikelen van de ‘sleepwet’, de naam die hier wel onterecht [2] wordt gebruikt. Onterecht omdat BoF stelt dat in de WIV is geregeld dat er ‘bijvoorbeeld ongefilterde communicatie tussen een stad als Utrecht en Syrië wordt onderschept, waarbij telefoongesprekken van onschuldige (!) burgers worden afgeluisterd en e-mailtjes meegelezen’. Nee, providers verstrekken slechts metadata, gegevens van telefoonnummers of IP-adressen, niet de inhoud van gesprekken of van e-mails!

BoF stelt ook dat de diensten nu meer gegevens mogen binnenhalen dan voorheen. Dit is een schijnbeweging. Diensten mogen nu al gegevens via de lucht binnenhalen, maar dat inlichtingenmiddel droogt op door veranderde technologische ontwikkelingen. Het verloren terrein mag ter compensatie worden aangevuld door interceptie op de kabel. 

Loopgravenoorlog

Vaak ontbreekt het aan kennis van de geschiedenis van diensten, aan geduld om de Memorie van Toelichting te lezen en dus aan begrip voor deze wet. Vooral een warboel aan opiniestukken in de media vertroebelen de discussie. Daarom heeft de overheid de plicht de burgers goed voor te lichten. In ieder geval is de website van de AIVD flink uitgebreid. Of de kennis ook daadwerkelijk wordt opgepikt is twijfelachtig.

Tegenstanders van de WIV houden pokhouterig vast aan de populistische term ‘sleepwet’ en zijn bang voor ernstige aantasting van hun privacy. Opmerkelijk dat zij wel naïef achter populisten aanlopen.

Zelfs de zondagavondclown Arjen Lubach wist zonder zelf de impact van zijn satire te beseffen het klapvolk te bewegen tegen een wet te gaan stemmen waarvan de inhoud hen onbekend is. Hier dreigt een dommige ‘zwartepiet’ discussie, waarbij verschillende stellingen niet worden onderbouwd en naar meningen niet meer wordt geluisterd. Een loopgravenoorlog! 

Syrische terroristen

Vóór het jaar 2002 was er helemaal geen wet en moesten de diensten in het geheim, soms met toestemming van de minister vooraf maar nauwelijks controle achteraf, operaties opzetten voor de bestrijding van terrorisme. Bijvoorbeeld in 1975, toen vier Syrische terroristen in Amersfoort een trein uit Rusland met Joden wilden kapen. Na een tip van de Binnenlandse Veiligheidsdienst (BVD) arresteerde de Amsterdamse politie de vier mannen. Hoe werkte dat toen?[3]  

Interceptie

Buitenlandse inlichtingendiensten stelden (delen van) telefoonnummers van personen en organisaties ter beschikking aan westerse veiligheidsdiensten – ook aan de BVD - om telefonische contacten tussen terroristen in het Midden-Oosten en West-Europa vast te kunnen stellen. Telefoongesprekken vanuit Nederland naar Syrië kwamen in 1975 nog niet automatisch tot stand. Je moest eerst bellen met de Amsterdamse telefooncentrale. Daar werd door provider PTT (nu KPN) de verbinding opgezet en de metadata ‘wie belt met wie’ overgezet op ponskaarten.

  

Lange lijsten metadata werden dagelijks en handmatig door de BVD bekeken of er ook contacten met verdachte telefoonnummers tussen zaten. Onbelangrijke telefoonnummers (circa 99%) werden direct weggegooid. Nog geen 1% werd direct inhoudelijk onderzocht. Op een dag bleek dat er vanuit een hotel in Amsterdam was gebeld met verdachte contacten in Damascus/Syrië. Dit spoor leidde uiteindelijk terug naar vier Syrische terroristen in een Amsterdams hotel. Vervolgens werd uit verdere analyse duidelijk dat zij in Nederland (Amersfoort) een trein wilden kapen en werden zij in de nacht voor de geplande aanslag gearresteerd.

Blijkbaar kon een terreuractie ook zonder onderzoeksopdracht of aanwijzingen van het kabinet, worden voorkomen. Op eigen initiatief, intelligent bedacht en met vakmanschap uitgevoerd. Strikt genomen is daar (nog steeds) geen opdracht voor nodig. 

Onderzoeksopdracht

Nu komt er een nieuwe WIV2017. Daardoor mogen AIVD en MIVD minder zelfstandig werken en krijgen meer gecontroleerde opdrachten voor interceptie en moet niet alleen de minister maar ook de Toetsingscommissie Inzet Bevoegdheden (TIB) toestemming geven en is er ook controle achteraf (CTIVD).

Qua werkwijze is inhoudelijk weinig, maar procedureel juridisch veel veranderd. Ook nu wordt bij een doelgerichte opdracht (onderzoek cyberaanvallen) in stap 1 gekeken of al metadata bekend zijn of nog moeten worden binnengehaald (bulkinterceptie). Metadata zijn stukjes van een puzzel.

Bij de tweede stap (ook hiervoor is apart toestemming nodig) wordt er geanalyseerd welke stukjes van de puzzel ontbreken. Bijvoorbeeld hoe maak je een telefoonnummer compleet, of op welk adres of in welk land zit een target, spion of terrorist. Niet meer met de hand maar met de computer. Op zoek naar patronen, net zoals Google of Bellingcat doet. Waar gaan targets vaak naar toe, met wie hebben ze vaak contact? Kloppen deze gegevens misschien met al bestaande informatie.

Zodra de puzzel duidelijker wordt, bestaat de kans te weten waar de dreiging vandaan komt, maar nog niet precies ‘hoe groot het gevaar is’. Meer onderzoek is nodig en na opnieuw toestemming gaat het onderzoek verder, misschien is aftappen nodig op zoek naar de inhoud.

Zijn er uiteindelijk aanwijzingen van een concrete dreiging dan kan er een brief naar het Openbaar Ministerie (O.M.) met conclusies en aanbevelingen. Dan is het werk voor de AIVD in principe gedaan en moet het O.M. zelfstandig bewijs gaan verzamelen. 

Conclusie

Wanneer het werk van de BVD van vroeger wordt afgezet tegen dat van de AIVD anno 2018, is duidelijk dat nu wel wettelijk is vastgelegd wat de diensten vóór 2002 in het geheim deden. Deze verbetering geldt niet alleen voor de toestemming vooraf en controle achteraf, de wet beschrijft ook een zichtbare bescherming (klachtenregeling) van de privacy.

Wanneer het besef doordringt dat de controle beter is geregeld dan in ons omringende landen, is eveneens duidelijk dat tegenstanders van de verfoeide ‘sleepwet’ eigenlijk heel tevreden moeten zijn.

Er is heel veel verbeterd! Maar laten we deze wet over twee jaar wel goed evalueren.

---

[1] https://www.bof.nl/2018/01/16/livestream-voor-eenbeterewet-nl/

[2] https://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/brieven_regering/detail?id=2017Z18166&did=2017D37427

[3] http://3secretfingers.blogspot.de/2016/06/arrestatie-syriers-na-datamining.html

Op 31 januari 2018 verscheen een bewerking van dit artikel op

 https://www.netkwesties.nl/1127/waarom-tegenstanders-sleepwet-blij-mogen.htm

Samenwerking politie en AIVD met FSB

Politie werkt in overleg met AIVD samen met Russische geheime dienst FSB  

Volkskrant  

De twee Volkskrant-journalisten Huib Modderkolk en Tom Kreling kunnen schrijven als de besten.Zij hebben de gave lezers ademloos mee te nemen in hun verhalen en wel zo dat die niet altijd doorhebben wat feitelijk het nieuws is. Dat vind ik knap.

Ik moet de verhalen van Huib en Tom altijd meer dan een keer lezen om de kern vast te stellen en te concluderen dat er heel veel woorden zijn gebruikt. Schrijven is kennelijk leuker dan samenvatten.

Hoofdbureau Nationale Politie

Nieuwe Uitleg 1 Den Haag

Dat geldt zeker ook voor de beschrijving van dit onderzoek naar oude, al langer lopende samenwerkingsverbanden tussen de Nederlandse politie en hun buitenlandse collega’s. Het veelvuldig door elkaar gebruiken van afkortingen van inlichtingendiensten en opsporingsdiensten, gelardeerd met namen van grote landen en met klinkende termen als, geheime dienst, cybercriminelen, hackers, digitale misdaad en gevaar, vertroebelt helaas snel waar het echt om gaat.

Politie liaisonofficieren

Opsporingsonderzoek over de grenzen bestaat al zo lang dat zelfs de samenwerking tussen Nederland en Rusland een baard heeft. Samenwerking tussen Nederlandse politie en collega’s in het buitenland, op bilateraal en op multilateraal niveau en binnen Europol en Interpol bestaat al jaren. Misschien vaak ad hoc en niet altijd structureel, maar toch.

Het uitwisselen van politie liaisonofficieren en die stationeren op buitenlandse ambassades is een al jaren normaal gebruik bij het opsporen van internationaal opererende misdadigers. Daarom is samenwerking tussen de Nederlandse politie en buitenlandse inlichtingendiensten – die dan tevens opsporingsbevoegdheden hebben zoals de FSB en bijvoorbeeld de Deense PET – op zich ook niet bijzonder.

Natuurlijk moet je blijven opletten, want de opsporingsdienst FSB is als het uitkomt nog steeds een inlichtingendienst. Inlichtingendiensten werken in beginsel volgens het principe ‘quid pro quo’ of ‘voor wat hoort wat’. De samenwerking met de FSB heeft dus een prijs, de Russen willen wel iets terug voor hun informatie. In opsporingsland is dit beginsel veel minder gebruikelijk.

Saillant detail is dat het voormalige hoofd van de AIVD Gerard Bouman voordat hij naar de Nationale Politie vertrok de betrekkingen tussen de AIVD en de Russische dienst FSB beëindigde door de AIVD-liaisonpost op de Nederlandse ambassade in Moskou te sluiten. Als korpschef van de ‘nieuwe’ Nationale Politie herstelde hij de relatie met de FSB, maar nu ten gunste  van de opsporingscapaciteiten van het politiekorps. De relatie tussen de AIVD en de Nationale Politie zal dit zeker niet ten goede zijn gekomen.

AIVD

De Volkskrant sleept in dit stuk natuurlijk ook de Nederlandse veiligheidsdienst AIVD er met de haren bij. Dat staat leuk op papier. Maar wanneer je in de kop zet: ‘Zorgen bij AIVD (..) over samenwerking’ en vervolgens in het stuk zelf zegt dat er wordt afgestemd met de AIVD komt dat eufemistisch gezegd slordig over.

Verrassend is ook dat Ben de Jong, gastonderzoeker aan de UvA en deskundig op het gebied van de Russische geheime diensten tegenover de NOS beweert dat hij de samenwerking tussen politie en de Russen ‘opvallend’ vindt. Hieruit blijkt maar weer eens dat kenners van inlichtingendiensten niet automatisch ook veel weten over opsporingsdiensten.

Dan spreekt de opmerking van Bart Hogeveen, expert internationale veiligheid Clingendael, over de samenwerking met de FSB, meer aan: “"Wat is het alternatief? De politie moet aan opsporing doen. Als het spoor naar Rusland leidt, moet je daar iets mee doen. Anders stopt het hele onderzoek. Dus het is logisch dat de politie contact zoekt via de officiële kanalen in Rusland. Maar daarbij moeten ze dus wel heel goed opletten." 

Lot Snowden voor altijd in handen van westerse media

Dit artikel verscheen op 13 juli 2016 op de website van 

http://www.opiniestukken.nl/opiniestukken/artikel/1255/

Lot-Snowden-voor-altijd-in-handen-van-westerse-media

Lot Snowden voor altijd in handen westerse media

Westerse media hebben te weinig aandacht voor cruciale kentering in het leven van Snowden. Die zit met zichzelf in de knoop en voelt zich onbegrepen door twee dictatoriale regimes van VS en Rusland.

"Westerse media moeten aandacht geven aan Snowdens noodkreet uit Moskou: “Can you hear me now?""

Edward Snowden vreest voor de privacy van Russen, zo blijkt uit zijn commentaar op de recent afgekondigde Russische antiterrorismewet. Die wet maakt veel inbreuk op de grondrechten van burgers en geeft vergaande bevoegdheden aan de Russische Nationale Garde. Waarom laat Snowden zich zo negatief uit over de wetgeving in zijn gastland Rusland?

Criticasters menen dat de Russische overheid hem die vrijheid geeft omdat zijn rol in de propagandamachine van het FSB is uitgespeeld. Aanhangers van de Amerikaan vinden zijn reactie tegen het Russische regime getuigen van standvastigheid.

Hoe dan ook, Snowden verveelt zich, wil overduidelijk ontsnappen aan Poetin en tweet: “People ask if I fear retaliation for my criticism. I do. But it did not stop me from criticizing the @WhiteHouse, and will not stop me here”.

Poetin

De geschiedenis over westerse ex-spionnen in Moskou leert dat zij stuk voor stuk als ‘alien’ een ongelukkig en verveeld leven hebben geleden. Hun leven werd bestuurd door een controleapparaat in een Russische maatschappij, dat repressiever bleek te zijn dan dat in het land van herkomst. Nooit kon er openlijk worden gepraat over hun activiteiten in of voor Rusland. President Poetin, noch de ex-NSA-medewerker Snowden zal een sluier kunnen oplichten. Zij zullen eeuwig samen in een Nash-evenwicht balanceren op het slappe koord van de geheimzinnigheid. De vraag is of de in het vrije Westen opgegroeide Snowden deze druk aan kan?

Gezien zijn recente uitlatingen lijkt het leven van Edward Snowden zich in een cruciale fase te bevinden. Toch zal het voor Snowden letterlijk levensgevaarlijk zijn om uit balans te raken. Hij voelt zich onbegrepen door de twee dictatoriale regimes van VS en Rusland, die hij niet kan ontvluchten. Juist nu er een mogelijke conversie in het leven van de Amerikaan aanstaande lijkt, laten media persoonlijke berichtgeving achterwege en citeren slechts tweets. Trekt niemand zich het lot van deze mens aan, nu er geen nieuws meer is te verkopen over die ‘vermaledijde Amerikaanse inlichtingendiensten en hun mensonterende massasurveillance’?

Hillary Clinton

Snowden is in verwarring. De psychische druk op hem blijft toenemen. Constant heen en weer geslingerd tussen sympathisanten die Snowden prijzen willen overhandigen en regeringen die hem geen garanties willen geven dat hij niet wordt opgepakt. Een onrechtvaardigheidsgevoel maakt zich van hem meester wanneer hij hoort dat de FBI presidentskandidaat Hillary Clinton niet vervolgt voor het mogelijk lekken van gerubriceerde overheidsgegevens, terwijl hij voor decennia de gevangenis in moet.

Snowdens lot

Na jaren van ‘achtervolging’ door de media, zijn het nu de mensen en organisaties die meer ‘insider’ kennis hebben over hoe inlichtingen- en veiligheidsdiensten in de dagelijkse praktijk opereren, die Snowden op de korrel nemen. Nooit eerder voelde hij zich ‘gedwongen’ te reageren op beschuldigingen in zijn richting over een mogelijk samenwerken met de Russen. Totdat Gerhard Schindler, het hoofd van de Duitse buitenlandse inlichtingendienst, Snowden openlijk een verrader en een speelbal van de Russische Federale Veiligheidsdienst FSB noemt. Snowden reageerde fel afwijzend met een in vloeiend Duits opgestelde tweet.

Snowden staat op een tweesprong in zijn leven en wil op een of andere manier ontsnappen. Daarbij kunnen Obama en Poetin hem niet helpen en ligt Snowdens lot opnieuw en waarschijnlijk voor altijd in handen van de media. Poetin en Snowden, voor eeuwig samen in een Nash-evenwicht balancerend op het slappe koord van de geheimzinnigheid.

“Can you hear me now?”

Snowden zit vast; niet alleen fysiek gevangen in een land waarmee zijn relatie diffuus is en blijft, maar ook psychisch opgesloten, nu kennelijk de hele wereld in ‘social media’ meer over hem dan met hem praat. Wie herinnert zich niet zijn kreet uit Moskou eind september 2015: “Can you hear me now?” Hij snakt naar extra aandacht. Westerse media moeten Edward Snowden tijdig die aandacht geven.

Wantrouwen NSA verblindt objectieve visie op Snowden

Een bewerkte versie verscheen in NRC op vrijdag 15 mei 2015

Gebrek aan historische kennis van Russische geheime diensten

De directeur van de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) Rob Bertholee vindt de uitspraken van de Amerikaan Edward Snowden dat zijn dienst “in feite voor de Amerikanen” zou werken “echt absolute bullshit”. En hij heeft gelijk.

Naar aanleiding van deze uitspraak in de NRC van 1 mei 2015 stelt het Tweede Kamerlid Ronald van Raak Kamervragen aan minister Plasterk van Binnenlandse zaken. Van Raak vindt dat de Amerikaan Snowden als schoothondje van de SP zijn verdediging nodig heeft.

Het is verwonderlijk dat zo veel intelligente mensen blindelings geloven in de ‘goede’ bedoelingen van Edward Snowden en vervolgens hun verbazing uitspreken over de opmerking van de directeur van de AIVD dat de Amerikaanse defector te weinig tegenspraak wordt geboden.

Nu heeft de AIVD de beschikking over meer bronnen en is de dienst ten opzichte van een journalist of een Tweede Kamerlid in het voordeel. De AIVD beschikt immers over veel analyses van bevriende buitenlandse inlichtingendiensten over de persoon Snowden. De dienst wordt regelmatig bijgepraat door collega-diensten over hun zienswijzen. Ongetwijfeld bezoeken Rusland-specialisten van de AIVD vaker dan voorheen seminars in binnen- en buitenland, waar naast de buitenlandpolitiek van Rusland, de mogelijke rol van de Russische geheime dienst FSB in de ‘affaire’ Snowden hoog op de agenda staat.

Juist omdat Bertholee meer weet, maar uit geheime bronnen niet kan en mag citeren, wil hij de media stimuleren meer en beter te onderzoeken en kritischer te reageren op de uitlatingen van Snowden. 
Hij is overigens niet de enige die dat vindt.

Kritische en hooggeleerde geesten in universiteitskringen verbazen zich bijna dagelijks over de hijgerige berichtgeving rond Edward Snowden en diens uitlatingen. Die criticasters vragen zich steeds vaker af waarom Snowden als een soort nieuw geestelijk leider wordt aanbeden. Hij wordt aangehoord en geloofd, zonder te veel discussie, zonder voldoende tegengas, zonder kritische tegenvragen te stellen uit angst dat hij een interview zal weigeren of saboteren.

Snowden wordt blindelings geloofd en aanbeden als was hij een geestelijk leider 

Er zijn genoeg bronnen die een evenwichtiger beeld kunnen schetsen. Op de website ‘Netkwesties.nl’ bijvoorbeeld, laten de heren Peter Koops en Peter Olsthoorn met grote regelmaat kritische geluiden horen over de uitlatingen van Snowden. Zij storen zich in het bijzonder aan zich repeterende zogenaamde nieuwe feiten en onthullingen over de NSA, de grote boosdoener, maar ook de organisatie die Snowden heeft gediend en door wie hij is betaald. 

Russische operatie

Het is daarnaast stuitend te constateren dat elke gerede twijfel over de betrouwbaarheid  van de uitlatingen van Snowden steevast kan rekenen op een storm van kritiek. Het ingesleten wantrouwen ten aanzien van de werkwijzen van de NSA, verblindt een objectieve visie op de 'echte' Snowden. Een explosie van verontwaardiging volgt telkens wanneer wordt gesuggereerd dat Snowden misschien een geheime Russische operatie zou kunnen zijn. Dit getuigt op zijn minst van gebrek aan historische kennis over de Russische geheime diensten.

De bewering van Putin dat de dagen van de ‘Koude Oorlog’ zijn teruggekeerd, verdient opnieuw een studie naar de grote zeer inventieve Russische operaties met menselijke bronnen. Russen zijn goede schakers! Die operaties zullen in Londen en Washington nooit worden vergeten.

Het is op zijn minst opvallend dat Snowden alleen 'schandalen onthult’ over afgeluisterde bondgenoten van de Amerikanen. Het is naïef te veronderstellen dat de Amerikaanse NSA alleen zijn collega’s zou hebben afgeluisterd. Het ligt veel meer voor de hand dat de NSA de oude vijand Rusland bespioneert en afluistert.

Putin door NSA afgeluisterd?

Laat Snowden nu juist toevallig in Moskou zijn gestrand en daar onderdak hebben gekregen. Hij wordt er goed behandeld. Zeer wel mogelijk in ruil voor het verzwijgen van eventuele afluisterpraktijken tegen het Kremlin of tegen Putin zelf. Dat Putin ook zou zijn afgeluisterd, is voor de Russische president de allergrootst denkbare blamage. 

Het is niet zeker dat Edward Snowden de perfecte Russische operatie is om te proberen de USA en de bondgenoten tegen elkaar uit te spelen, maar gezien de gebeurtenissen volgend op de berichten van Snowden uit Moskou, dringt de gedachte zich steeds vaker op dat het wel een knappe spionagestunt kan zijn. 

De directeur van de AIVD vindt in ieder geval dat Snowden een bijna ongelimiteerd nieuwspodium krijgt. Hij verwijt de media dat Snowden ’s niet onderbouwde argumenten voetstoots voor waar worden aangenomen.

Bertholee heeft beslist een punt om de recente uitspraken van Snowden over de relatie tussen de Amerikanen en de AIVD onderuit te halen. Immers, de Amerikaan heeft als klein radartje binnen de NSA - vanwege een ver doorgevoerde compartimentering - een te beperkte kennis van die organisatie en heeft al helemaal geen inzage in hun buitenlandse collegiale of diplomatieke betrekkingen .

De historische kennis over de ‘Koude Oorlog’, laat staan over de praktijken van de Russische geheime diensten, ontbreekt bij Bertholee ‘s opponenten nagenoeg totaal. Om deze reden heeft de incapabele opmerking dat Snowden niet voor de Russen zou kunnen werken, recht op het predicaat “absolute bullshit”.

Is Snowden schoothondje van SP-Kamerlid Van Raak?

16 mei 2015

Van Raak van de Socialistische Partij moet wel haast vriendschappelijke banden hebben met Amerikaan Snowden

"Bullshit"

De directeur van de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) Rob Bertholee vindt het “echt absolute bullshit” dat zijn dienst “in feite voor de Amerikanen” zou werken, zoals de Amerikaan Edward Snowden beweert. Naar aanleiding van deze uitspraak in de NRC van 1 mei 2015 stelt het Tweede Kamerlid Ronald van Raak van de Socialistische Partij Kamervragen aan minister Plasterk van Binnenlandse zaken.

De inhoud van die zeven vragen bevestigt de algemeen gedeelde zienswijze dat politici in Nederland nauwelijks verstand hebben van inlichtingenwerk. Dat hoeft ook niet, maar hoe verzint Van Raak die vragen? Iedere fractiemedewerker met een beetje ervaring kan de vragen in een half uur zelf beantwoorden en dat levert vooral verwijzingen naar de Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (WIV) op. Plasterk zal zeggen dat er gegevens worden uitgewisseld, maar hij doet geen mededelingen over de inzet van inlichtingenmiddelen. Hij zal droogjes meedelen dat Nederland geen strategie heeft ten aanzien van Snowden, dat Rob Bertholee niet in algemene zin van mening is dat journalisten in Nederland niet kritisch zouden zijn en dat er geen gronden zijn waarop Nederland een officieel verzoek tot politiek asiel van de heer Snowden zou kunnen honoreren. Bovendien is gebleken dat Van Raak’s Amerikaanse vriend zijn verhalen kwijt kan, zelfs wanneer hij zogenaamd “geïsoleerd” in Moskou verblijft.

Tweede Kamerlid Ronald van Raak gelooft in goede bedoelingen Snowden

Schoothondje van de SP

Er zijn vast AIVD-medewerkers die Van Raak vragen zouden willen stellen over zijn optreden als “advocaat” van Snowden. Heeft Van Raak soms vriendschappelijke banden met de defector? Van Raak denkt in ieder geval zelf wel dat de Amerikaan als schoothondje van de SP zijn verdediging nodig heeft.

Van Raak zou voorts gevraagd kunnen worden waarom hij Snowden een goede bron voor de AIVD vindt. De mening van Van Raak in een column dat Snowden nu eenmaal bij de NSA heeft gewerkt en dat hij heeft gezien wat de NSA allemaal uitspookt en dat hij weet hoe binnen de NSA over de AIVD wordt gedacht, zal zelfs door een beginneling bij de AIVD als bullshit kunnen worden afgedaan. Van Raak moet vooral vragen blijven stellen, maar niet zelf in columns proberen antwoorden te verzinnen.

Five - Nine - Fourteen Eyes

Tot slot mist Van Raak in zijn Kamervragen het feit dat de Duitse diensten wel degelijk meedoen in de groep die door het leven gaat als de “Fourteen Eyes”.

Dat zijn de landen van de “Nine Eyes” plus Duitsland, België, Italië, Spanje en Zweden. De “Nine Eyes” bestaan uit Nederland, Denemarken, Frankrijk, Noorwegen en de “Five Eyes” (Groot-Brittannië, de VS, Australië, Nieuw-Zeeland en Canada).

Over de ontstaansgeschiedenis van deze “Eyes” hoeft Van Raak alleen maar het internet te raadplegen. 

Luistert NSA ook Rusland af?

Het zijn opmerkelijk genoeg juist de landen verenigd in deze “Fourteen Eyes” die door de defector Snowden tegen elkaar worden uitgespeeld. Het is toch opvallend dat door Snowden alleen 'schandalen' worden onthuld over afgeluisterde 'vrienden' van de Amerikanen. Het is toch naïef te veronderstellen dat de Amerikaanse NSA alleen zijn eigen bondgenoten zou hebben afgeluisterd. Het ligt toch veel meer voor de hand dat de NSA de oude vijand Rusland afluistert. Het land van Putin neemt in ieder geval wel tegenmaatregelen!

“Koude Oorlog”

Snowden heeft na zijn geplande (?) tussenstop in Moskou van de Russen onderdak gekregen. In ruil voor het verzwijgen van de zwakke kanten van het Kremlin, zo niet die van president Putin zelf? Je mag betwijfelen of Edward Snowden een 'perfecte' Russische operatie is die de USA en de oude bondgenoten tegen elkaar uitspeelt. Maar Rusland zou weleens achter deze verdeel en heers operatie kunnen zitten. Wanneer je de geschiedenis van de “Koude Oorlog” kent, weet je waartoe de Russische inlichtingendiensten in staat waren en nog steeds zijn.

Het is niet de eerste keer dat de Russische geheime dienst erin geslaagd is bij de NSA agenten te rekruteren die uiterst gevoelige informatie aan de Russen wisten door te spelen. Russen zijn goede en geduldige schakers.

Journalistiek geeft Snowden te weinig tegengas

Het is vreemd dat veel intelligente mensen, onder wie parlementariërs en journalisten, wél zomaar geloven in de goede bedoelingen van Edward Snowden, maar vervolgens hun verwondering uit spreken over het feit dat de journalistiek in de ogen van de directeur van de AIVD, Rob Bertholee, te weinig tegengas geeft.

Het is toch echt beter te luisteren naar meer bronnen en hun invalshoeken dan Snowden alleen op zijn blauwe ogen te geloven. Dat is pas echt naïef.

Orthodoxe Kerk is Russische schuilplaats in Nederland

Voor Russische oppositieleden is de Orthodoxe Kerk (ROK) een schuilplaats in het buitenland

Het is kwalijk dat de IND geen advies heeft ingewonnen bij experts van andere ministeries. Was dat wel gebeurd, dan had de beslissing over Aleksandr Dolmatovs asielaanvraag anders kunnen uitvallen. 

IND heeft oogkleppen en moet meer advies vragen

In januari 2013 stierf de Russische asielzoeker Aleksandr Dolmatov in een Rotterdamse cel, waar hij vastzat om uitgezet te worden. De Immigratie- en Naturalisatiedienst IND had slechts het vluchtverhaal van Dolmatov beoordeeld. Verder reikt zijn taak kennelijk niet. Kennis over het huidige strenge visumregime tussen Nederland en Rusland, over de actuele politieke ontwikkelingen in Rusland en over de wijze waarop de inlichtingen- en veiligheidsdiensten op geraffineerde wijze worden ingezet tegen oppositionele groeperingen in binnen- en buitenland ontbreekt bij deze dienst.
Het is dus de IND kwalijk te nemen dat het geen advies heeft ingewonnen bij experts van andere ministeries. De IND beoordeelde slechts het vluchtverhaal van Dolmatov.

AIVD

Gezien de uitlatingen van Dolmatov zelf over zijn betrokkenheid bij de Russische veiligheidsdienst was het overigens beslist logisch geweest de AIVD te betrekken bij het onderzoek. Dat laatste was ook het idee van advocaat Marq Wijngaarden.

De AIVD heeft sinds 1945 dossiers over Rusland aangelegd en heeft actuele kennis van de politieke situatie in Rusland en de rol van de inlichtingen- en veiligheidsdiensten daarin.

Maar ook de Nederlandse ambassade in Moskou had kunnen helpen bij een beoordeling.

Zelfs een eenvoudige studie op het internet naar de achtergronden van de ontwikkelingen in Rusland vond de IND kennelijk niet nodig. Was dat wel gebeurd dan had de beslissing over Dolmatov's asielaanvraag anders kunnen uitvallen.

Is de IND laks, amateuristisch of een bureaucratisch eiland?

In ieder geval was het politiek handig dat de overheid in 2013, juist in het Nederland-Ruslandjaar, eventuele gevoeligheden niet in de openbaarheid bracht.

Revival van de "Koude Oorlog"

De zaak rondom de dood van de Rus Dolmatov lijkt ingewikkeld, maar kan best worden ontrafeld. In ieder geval gedeeltelijk en beslist uitgebreider dan ambtenaren van de IND hebben gedaan.

Het naar de media gelekte vluchtverhaal en de in 'de Volkskrant' omschreven rol van Vader Grigori van de Russisch Orthodoxe Kerk (ROK) in Rotterdam, zijn dan het uitgangspunt.

Daarnaast zijn er rapporten op internet die de rol van "the special subdivision (Fourth Department of the Fifth Administration) for religion" van het KGB beschrijven. De relatie dus tussen het KGB en de ROK.

Mitrokhin archieven

Een verdere zoektocht naar de rol van de ROK leidt onder meer naar de Mitrokhin archieven. Daar wordt de verwevenheid van KGB-medewerkers met de kerk zelfs schematische in een organigram weergegeven. Wanneer je nu deze gegevens in het perspectief van Dolmatov's eigen vluchtverhaal plaatst, is het meer dan aannemelijk dat Dolmatov in binnen- en buitenland, (in Nederland zelfs met de hulp van de ROK), als agent provocateur in de Russische oppositie was geïnfiltreerd. In de revival van de "Koude Oorlog" speelt ook de kerk weer een discutabele rol en lijkt opnieuw te worden ingezet in het spel van de veiligheidsdiensten.

Het is bekend wie een van de laatste Russen is waarmee Dolmatov heeft gesproken. 

Waren de lange gesprekken met deze 'vader' Grigori ook de reden dat Dolmatov plotseling zweeg over zijn relatie met de FSB, de opvolger van het KGB?

Dit had de IND moeten uitpluizen, maar die gaat slechts af op het vluchtverhaal van Dolmatov.

Russische Kerk is gevaarlijke schuilplaats 

Dolmatov was gerekruteerd als informant in de binnenlandse oppositiepartij 'Een ander Rusland' rond Edoeard Limonov. Na zijn behaalde successen werd hij ingezet als verbindingsman tussen de veiligheidsdienst FSB en de 'organisatie' van de Russische Orthodoxe Kerk (ROK). Deze Kerk is al eeuwen een schuilplaats voor oppositieleden in het buitenland, door machthebbers in Moskou alom gevreesd en al jarenlang bestreden. Maar is ook verwevenheid met het oude KGB en de nieuwe FSB.

Auteurs van klassieke spionageboeken likken hun vingers af bij deze klassieke inlichtingenoperatie. Dolmatov; gerekruteerd en deels opgeleid in de gevangenis. Later als 'spion' geïnfiltreerd in de Russische oppositie in Moskou en daarvoor beloond met een vertrouwensfunctie bij de rakettenfabriek en met een paspoort voor reizen buiten Rusland.

Hij maakte reizen naar Nederland en Duitsland, naar steden waar ook Russische kerkgemeenschappen of moet je zeggen oppositiebewegingen floreerden.

De FSB wilde, zo zei Dolmatov zelf, dat hij in een ander Europees land ging werken en daar lid zou worden van een ‘organisatie’. 

Volgens Dolmatov moest hij de rol van verrader spelen. In zijn afscheidsbrief zegt Dolmatov dan ook: “Ik heb een eerlijk mens verraden”.  

Hij eindigde als koerier in Rotterdam en kreeg de laatste morele steun van de ROK.

Conclusie

Een onvolledig IND-onderzoek leidde tot een verkeerde beslissing.
De afwijzing van de asielaanvraag door de IND was niet de directe oorzaak van de dood van Dolmatov. Die was het gevolg van een labiele situatie waarin hij was gebracht door een uitgekiend spel van de Russische autoriteiten in hun strijd tegen oppositieleden in binnen- en buitenland.

Tot dit oordeel had de IND moeten komen in samenspraak met experts van andere ministeries en na bestudering van de rol en de activiteiten van de ROK voor de Russische geheime dienst.

Is de kennis van de IND van de actuele politieke ontwikkelingen in de wereld wel toereikend? 

Kan de IND complexe asielaanvragen nog steeds zelfstandig beoordelen? 

Moet deze dienst voortaan expertise inhuren van specialisten bij andere ministeries?

Deze vragen had de staatssecretaris van Veiligheid en Justitie, Fred Teeven, moeten kunnen beantwoorden.