Slagkracht AIVD en MIVD onder druk
Juridische
mierenneukerij belemmert werk inlichtingendiensten
De Nederlandse AIVD en MIVD zijn ontevreden over de
extreem toegenomen regeldruk. De operationele slagkracht staat onder druk.
Uitvoering operationele werkzaamheden komt in gedrang.
Ongezouten kritiek
ministers op toezichthouders veiligheidsdiensten
Zelfs de ministers van Binnenlandse zaken en van
Defensie, Ollongren en Bijleveld-Schouten, leveren ongezouten kritiek in een Kamerbrief.
Hoewel er begrip is voor aanloopproblemen zoals bij elke
nieuwe wet als de Wiv 2017 moeten de inzichten van de TIB voorkomen dat
ministers de mogelijkheid tot het voeren van ( juridisch) beleid wordt
ontnomen. Immers de TIB heeft aangegeven toestemmingsaanvragen niet in
behandeling te nemen wanneer deze niet voldoen aan haar beleidsinvulling.
Hiermee knabbelt de TIB aan de ministeriële verantwoordelijkheid.
Dat geldt in sterkere mate wanneer de TIB ook wil dat de
AIVD in toestemmingsaanvragen voor de inzet van bijzondere bevoegdheden, zoals
taps en hacks, al voor het onderzoek begint gaat opschrijven of er misschien
ook met een buitenlandse dienst zal worden samengewerkt. Daar gaat de TIB niet
over, want die beslissing wordt tijdens het primaire werkproces door de
diensten zelf genomen en achteraf door de verantwoordelijke ministers getoetst.
Inlichtingenproces
De TIB toetst een ministeriële toestemming voor de
uitoefening van een bijzondere bevoegdheid die een grote inbreuk kan hebben op
de persoonlijke levenssfeer van burgers. Dat staat zo in de wet.
Maar er is kritiek op de beoordelingssystematiek van de
TIB. De Commissie voelt zich wettelijk verplicht goedkeuring te geven aan elke
kleine vervolgstap in een onderzoek, zonder rekening te houden met het inlichtingenproces
als geheel. Het gevolg is gebrek aan ruimte voor het “iteratieve en
onvoorspelbare karakter van het onderzoeksproces dat
zo kenmerkend is voor het werk van de diensten”. De TIB kijkt te veel naar de
lettertjes van de wet zonder veel inzicht te hebben in het inlichtingenproces.
Je moet zelf wel lange tijd met beide voeten echt midden
in het inlichtingenwerk hebben gestaan om te realiseren dat het bijna onmogelijk
is vooraf gedetailleerd te omschrijven waar je nou precies naar op zoek bent. Een
dynamisch en gedegen onderzoek waar je ook zaken moet kunnen uitsluiten is
zelden voorspelbaar.
Buitensporige bureaucratie
Inlichtingendiensten vinden dat de TIB pas in actie moet
komen wanneer er een substantiële inbreuk op de persoonlijke levenssfeer
dreigt. De diensten willen niet voor elk wissewasje worden opgezadeld met
buitensporig bureaucratische werkzaamheden. Dat levert voor de diensten een
onwerkbare situatie op, met onacceptabele risico’s voor de uitvoering van de
operationele werkzaamheden tot gevolg.
Mierenneukerij
Natuurlijk houden de AIVD en MIVD zich aan de nieuwe
Wiv2017; zij hebben er immers zelf aan meegeschreven. Wel hadden zij zich beter
op veranderingen moeten voorbereiden.
Maar in onzekere tijden van spanning over
(internationaal) terrorisme mag in de ogen van de diensten juridische mierenneukerij
niet het ‘gewone werk’ belemmeren. Het is beter tijd en energie te steken in
het observeren van personen die Nederland schade willen toebrengen.
In een schriftelijke reactie
zegt de TIB verbaasd en teleurgesteld te zijn dat de ministers wel al de
Tweede Kamer hebben geïnformeerd, terwijl eerder toezeggingen waren gedaan om
eerst met de TIB te overleggen.
De TIB wil snel met de ministers rond de tafel om te
praten over verschillen van inzicht tussen de TIB en de ministers.
Evaluatie inlichtingenwet nu al noodzakelijk
Om een clash tussen toezichthouders en ministers te
voorkomen moet nu al worden gewerkt aan een versnelde wetswijziging.
De wetsevaluatie gepland in mei 2020 moet beter nog dit
jaar plaatsvinden. In ieder geval voordat verregaande bureaucratie leidt tot
aantasting van de slagkracht van de AIVD en MIVD in een ‘wereld vol grillige
ontwikkelingen en onvoorspelbare dreigingen’.
Bijgewerkt: 6 april 2019 - 15:30
