Toezichtscommissie I&V-diensten dreigde geheime operaties te openbaren

 

Voorzitter toezichthouder Moussault slaat ’zwijgplicht’ in de wind

Zij dreigde geheime operaties te openbaren

Uit het artikel in NRC van dinsdag 4 april 2023 * over de invoering van de nieuwe “Tijdelijke wet cyberoperaties“ blijkt dat de voorzitter van de Toetsingscommissie Inzet Bevoegdheden (TIB), Mariette Moussault, graag had verteld welke verstrekkende operaties de AIVD en de MIVD uitvoeren. Zij vindt een goede discussie over de privacy van burgers belangrijker dan werken voor de staatsveiligheid.

Opmerkelijk voor een toezichthouder van ‘geheime’ diensten is dat Moussault  geen enkel begrip toont voor de ‘zwijgplicht’. Het is ronduit beschamend dat zij pas besluit haar mond te houden nadat haar duidelijk is gemaakt dat er sancties zullen worden toegepast op het openbaar maken van de AIVD- en de MIVD-operaties. 

Dat deze mogelijke openbaring van geheimen, een strafbaar feit, door uitspraken van ministers moesten worden verijdeld is volkomen in strijd met de bewering van het Tweede Kamerlid Renske Leijten (SP) dat deze “onafhankelijke toezichthouder heel goed weet wat wel en niet gezegd kan worden”.

Ondanks de wettelijk opgelegde discretie doet Moussault in deze krant uitlatingen die rechtstreeks uit de mond van een verongelijkt stampvoetend kind hadden kunnen komen. Zij kan nu makkelijk ongecontroleerd kletsen tegenover een ieder die haar verhaal naar believen gelooft en vervolgens dupliceert. NRC citeert haar bittere bewering dat de ‘Tijdelijke wet cyberoperaties’ verdergaande inbreuk op grondrechten van burgers mogelijk maakt.

Op  vragen over welke grondrechten inbeuk wordt gemaakt, antwoordt Moussault in vage bewoordingen: “We spreken meestal over het recht van privacy, maar eigenlijk staat er veel meer op het spel: het recht van meningsuiting, het recht van vrije vergadering. Het gaat om het medische geheim, om de journalistieke vrijheid.”

Het hele land wordt afgeluisterd

Om vervolgens luidkeels te roeptoeteren: “Er gebeuren héle grote dingen in Nederland, maar ik mag u niet zeggen hóe groot.” Dit is te gemakkelijk en ongenuanceerd stennis maken: “De AIVD en MIVD krijgen teveel macht, maar ik mag hier verder niets over zeggen omdat (het) staatsgeheime informatie zou zijn.”

Een ander (oud-)lid van de TIB, Bert Hubert, nota bene een ex-AIVD'er, gooit olie op het door hemzelf ontstoken vuur door zonder enige gene de Tweede Kamer een horrorscenario te schetsen: ‘Het plan is om het hele land af te luisteren’. Een onbetwistbare leugen! 

Moussault stelt dat het debat over de nieuwe “Tijdelijke wet cyberoperaties“ niet goed kan worden gevoerd en vindt een goede discussie over de privacy van burgers belangrijker dan het werk van de staatsveiligheid. Maar ook weer niet zo belangrijk om de consequenties van openbaarmaking van AIVD- en de MIVD-operaties te ondergaan: “(..) ik heb geen zin om vijftien jaar te gaan zitten.”

In de discussie ‘privacy versus veiligheid’ is Moussault vast niet vergeten dat de diensten AIVD en MIVD niet zelf mogen bepalen welke onderzoeken moeten worden uitgevoerd. De regering bepaalt hun onderzoeksgebieden samen met andere ministeries. Dit heet de 'Geïntegreerde Aanwijzing op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten'. Naar de precieze uitvoering van de werkzaamheden, de modus operandi, blijft het gissen; we moeten tegenstanders niet wijzer maken dan ze al zijn.

TIB schiet haar doel voorbij

Deze Toetsingscommissie zou een onafhankelijke commissie moeten zijn. Zij toetst vooraf of de inzet van specifieke bijzondere bevoegdheden door de AIVD en de MIVD ‘rechtmatig’ is. Praktisch gezien houdt dit onder andere in dat de TIB verzocht wordt toestemming te verlenen voor bijvoorbeeld ‘kabelinterceptie’, waarna de verkregen data, deels en mits opportuun, zouden kunnen worden gedeeld met ‘buitenlandse zusterdiensten’. Soms worden de verzoeken van de diensten door de TIB afgewezen met als reden; een disproportionele inbreuk op de privacy. Maar de TIB is toch geen privacy waakhond?

Wanneer gaat privacy boven cyberdreigingen?

Wordt het een keuze tussen twee goede of twee kwade zaken? Veiligheid of privacy? Uiteindelijk verlangen burgers vooral veiligheid. Door krachtige interventie moet het vertrouwen van de burgers in de overheid groeien. Het wantrouwen in die overheid zal alleen maar toenemen wanneer de privacy door kwaadwillenden, waaronder buitenlandse mogendheden, stelselmatig wordt geschonden. Om deze en andere redenen is het noodzakelijk dat de ‘Tijdelijke wet cyberoperaties’ wordt ingevoerd. Veiligheidsdiensten zijn door wettelijk opgelegde geheimhouding echter aan handen en voeten gebonden en kunnen geen adequate voorlichting geven over de meeste dreigingen die ons boven het hoofd kunnen hangen.

De voorzitter van de TIB, Mariëtte Moussault, weet dit. In deze functie zou zij daarom de veiligheid van Nederland boven haar eigen opvattingen inzake privacy moeten stellen. Zittende en toekomstige leden van de TIB moeten het credo omarmen; “de toezichthouder is meer dan een privacy waakhond”.

Conclusie

Veiligheid van Nederland gaat boven subjectieve opvattingen inzake privacy 

In de aanloop naar de invoering van de ‘Tijdelijke wet cyberoperaties’ had de voorzitter van de Toetsingscommissie Inzet Bevoegdheden (TIB), Mariette Moussault, graag verteld over operaties die de AIVD en de MIVD uitvoeren. Zij vindt dat door deze nieuwe wet de veiligheidsdiensten teveel inbreuk kunnen maken op grondrechten van burgers. Omdat zij door twee ministers is verboden staatsgeheime informatie te verstrekken, maakt zij luidkeels stennis in de media. Zij speelt vals spel omdat zij weet dat de inlichtingendiensten geen adequaat tegenspel kunnen bieden, noch informatie kunnen geven over de werkelijke dreigingen die ons boven het hoofd hangen.

Elke toekomstige  voorzitter van de TIB, zou de veiligheid van Nederland boven de eigen, subjectieve opvattingen inzake privacy moeten stellen. Deze toezichthouder is meer dan een privacy waakhond.

 

* https://www.nrc.nl/nieuws/2023/04/04/mogen-aivd-en-mivd-al-genoeg-of-moet-wet-ruimer-a4161325?s=09

Spionagewet moet digitale infrastructuur beschermen

Nederland maakt zich grote zorgen over dagelijkse digitale aanvallen op de infrastructuur

Hightech bedrijven moeten voorzichtiger worden om uit commerciële overwegingen informatie te delen die nationale economische belangen schade toebrengen

Kroonjuwelen van Nederland in gevaar

Nederlandse veiligheidsdiensten hebben grote zorgen over de voortdurende buitenlandse digitale aanvallen die een duurzame en veilige economische samenleving bedreigen. Deze aanvallen zijn niet alleen gericht op de vitale infrastructuur maar ook op bedrijven die belangrijke bijdragen leveren aan de Nederlandse economie.

Een nieuwe spionagewet moet Nederlandse bedrijven, zoals binnen de hightech-industrie dwingen om uit zowel commerciële overwegingen als uit nationaal economische belangen hun gegevens nog beter te beschermen.

De AIVD wil die dreigingen het hoofd kunnen bieden en gaat daarom nog beter samenwerken met de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD) en andere partners. Hiervoor is het platform Cyber Intel/Info Cel(CIIC) opgericht, waar inlichtingendiensten met Justitie en Politie sneller informatie kunnen uitwisselen. AIVD en MIVD moeten het voortouw nemen, immers zij kunnen als enige bijzondere inlichtingenmiddelen inzetten. Dat geeft die diensten een kennisvoorsprong.

Dat kost geld, serieus veel geld

De minister-president en de betrokken ministers van Binnenlandse zaken en Defensie hebben hun wensenlijsten ingediend over wat de AIVD en de MIVD moeten gaan doen. Die lijsten komen in de Geïntegreerde Aanwijzing Inlichtingen- en Veiligheid (GA I&V). Die ‘Aanwijzingen’ worden weer vertaald in jaarplannen en ter goedkeuring naar de Tweede Kamer gestuurd.

In het Jaarplan van 2021 voor de AIVD is een nieuw onderzoeksgebied opgenomen; structureel onderzoek naar economische veiligheid. Een taak die eenvoudig inpasbaar is in artikel 8 van de Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten en nauw aansluit bij onderzoek naar gevaren voor ‘andere gewichtige belangen voor de staat. Bestrijding van geavanceerde en langdurige digitale aanvallen door statelijke actoren krijgt hiermee prioriteit. Dat kan alleen door extra inzet van bijzondere inlichtingenmiddelen, met als resultaat dat de AIVD nog meer in staat is vijandelijke actoren te onderkennen die niet alleen de vitale infrastructuur, maar ook onze economische belangen moeten beschermen.

Dat kost geld, serieus veel geld. Het parlement moet evenwel beseffen dat structurele investeringen absoluut opwegen tegen de baten.

De overheid kan beveiliging niet aan de markt overlaten.

Ons land behoort tot de meest ontwikkelde en innovatieve landen ter wereld. Andere landen zijn geïnteresseerd in informatie over onze politieke, militaire en economische situatie en zijn uit op diefstal van wetenschappelijke en technologische kennis. Internationaal opererende Nederlandse bedrijven waarderen de zorgen van de inlichtingendiensten. Een gemeenschappelijke aanpak verdient de voorkeur, vindt ook de branchevereniging voor de hightechindustrie FME.

Enerzijds zijn bedrijven niet opgewassen tegen grote, vaak onzichtbare, digitale aanvallen door statelijke actoren als Rusland, China of Iran. Alleen de Nederlandse veiligheidsdiensten zijn in staat de strijd aan te gaan met andere landen.

Anderzijds mag de beveiliging van wetenschappelijke en technologische kennis niet op de overheid worden afgeschoven. Er zijn industriële sectoren die, ondanks waarschuwingen van de overheid, om commerciële redenen hun kennis met ‘vijandige staten’ blijven delen. Maar ook zij moeten beseffen dat zij vaker met veiligheidsdiensten moeten meewerken tegen spionagepraktijken van vijandige staten. Net als gebeurt bij de handel in strategische goederen.

Spionagewet

De dagelijkse digitale aanvallen door vijandige staten moeten door overheid en bedrijfsleven in gezamenlijkheid worden gepareerd. Een nieuwe spionagewet moet hightech bedrijven dwingen uit eigen commerciële overwegingen als ook vanwege nationaal economische belangen hun gegevens nog beter te beschermen. De vergunningsplicht voor Nederlandse bedrijven die in de cybertechnologie internationaal willen blijven samenwerken moet naast vermelding in het Wassenaar Arrangement nadrukkelijk ook in de nieuwe wet worden opgenomen.

De AIVD moet toch in ieder geval constateren dat de problematiek van systematische onzichtbare digitale aanvallen door andere landen inmiddels gerekend kan worden tot de 'gewichtige belangen van de Staat', bedoeld in artikel 8 van de Wet op Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (Wiv). 

De Directeur-Generaal van de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst AIVD, Erik Akerboom, zocht – met een overtuigend beeldend voorbeeld - de publiciteit na de ontdekking in december 2020 van een 'ouderwetse' Russische spionage operatie gericht tegen Nederlandse hightech bedrijven. Hij wilde de Nederlandse overheid en industrie ervan doordringen dat we in alle opzichten een rijk land zijn van wie de kroonjuwelen dreigen te worden gestolen.

Vicepremier Kajsa Ollongren vindt dat het bedrijfsleven en kennisinstellingen ook hun verantwoordelijkheid moeten nemen in het voorkomen van spionage. Zij roept de hightechsector op hun gegevens beter te beschermen.

Het ministerie van Onderwijs en Wetenschap ziet dat Nederlandse kennisinstellingen steeds vaker doelwit zijn van spionage en wil in uitzonderlijke gevallen onderzoeksprojecten met andere landen (tijdelijk) kunnen verbieden.

De Cyber Security Raad informeert leden van de Vaste commissie Justitie en Veiligheid van de Tweede Kamer dat een komende digitale ontwrichting in onze samenleving de economische veiligheid een buitensporig grote klap zal toebrengen. Sterker nog, digitale dreigingen voor economie, maatschappij en democratie brengen de soevereiniteit van Nederland in gevaar. 

Conclusie

Een nieuwe spionagewet moet hightech bedrijven dwingend opleggen minder informatie te delen met buitenlandse actoren. De AIVD heeft een nieuwe spionagewet nodig waarin structureel onderzoek naar economische veiligheid is verankerd. Deze taak is bovendien inpasbaar in artikel 8 van de Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten en sluit perfect aan bij onderzoek naar ‘andere gewichtige belangen voor de staat’. 

Het parlement moet beseffen dat structurele - ook financiële - investeringen absoluut opwegen tegen aantasting van de vitale infrastructuur.