NCTV een wanordelijke grabbelton  

Met pek en veren 

Alsof het een canonliedje was, zongen journalisten deze afgelopen dagen de oorspronkelijke teksten van een artikel van de NRC over “Onmin en uitglijders” bij de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) uit volle borst mee. Het liedje beschrijft hoe NCTV-medewerkers, chefs en in het bijzonder Paul Abels door collega’s, met pek en veren werden ingesmeerd en door journalisten aan de schandpaal werden genageld.

Bij de NCTV komen meningsverschillen tussen jongere en oudere medewerkers, allochtonen en autochtonen, gelovigen en ongelovigen, gestaald kader en nieuwkomers niet vaak naar buiten. Bij de Coördinator gaan de meningsverschillen over de aanpak van openbare orde, over terrorismebestrijding en over verbreding in de aandacht voor ‘de’ islam. Bij gebrekkige interactie tussen leiding en werkvloer, sudderen meningsverschillen door en loopt de druk op de ketel (te) hoog op. Dan zoekt de spanning een andere uitweg, in bovengenoemd geval, richting de media.

Grabbelton

De coördinerende taak van de NCTV mag bekend worden verondersteld, de resultaten laten zich regelmatig lezen in allerlei rapportages en in de media. Soms uitstekend onderbouwd, soms goed, soms onder de maat. Die onderbouwingen zijn gebaseerd op uiteenlopende gegevens uit een grote grabbelton, die dagelijks wordt gevuld door allerlei overheidsinstanties. Die wanordelijke brei gegevens moet worden geduid. Vaak moeten analisten van de NCTV terug naar de oorspronkelijke leveranciers om verduidelijking en preciezere betekenis van die gegevens te vragen.

Soms blijkt dat enkele leveranciers, zoals AIVD en MIVD volgens de wet geen nadere gegevens kunnen of mogen leveren. Naast de beperkende bronbescherming, mogen Inlichtingendiensten volgens Nederlandse en Europese wetgeving niet stelselmatig uit open bronnen - zoals internet - gegevens van personen verzamelen. Bovendien vindt de AIVD dat hij zeker geen onderzoeken rakend aan de openbare orde of het strafrecht mag uitvoeren. Op deze manier wordt de analist van de NCTV gedwongen zelf meer te onderzoeken, al ontbreekt de wettelijke basis.

Politieke druk

Waar wet- en regelgeving achterblijft, wordt de NCTV’er creatief om toch aan de hoge verwachtingen van politiek en bestuur te kunnen voldoen. De minister-president, het kabinet, de Tweede Kamer, hoge ambtenaren als SG’s en DG’s betuigen immers met regelmaat hun grote tevredenheid. Ambtelijke betrekkingen op hoog niveau mondden uit in vriendschappelijke relaties. Vervolgens zetten diepe wensen en hoge verwachtingen van politiek en bestuur weer enorme druk op de resultaten.

Waar inlichtingendiensten, mede gedwongen door toezichthouders zich aan de wet houden, daar neemt de politieke druk op de NCTV buitenproportioneel toe. Ook zonder wettelijke grondslag eist de Kamer toch snelle resultaten. Dat dwingt de analisten tot creativiteit; ‘Tom Poes verzin een list’.

Die listen vertaalden zich in ongeoorloofde stelselmatige zoektochten en digitale volgacties onder valse vlag naar potentieel gevaarlijke burgers. Wie zegt dat er niet ongeoorloofd wordt getapt of gehackt? Alles is nu mogelijk.

Het geval wil dat vanwege bezuinigingen in 2015 medewerkers van de AIVD overstapten naar de NCTV. En dat waren niet de domsten. Zij brachten ervaring in het inlichtingenwerk en slimme ideeën mee, daar was de NCTV blij mee. Een aantal jaren later kwam een nieuwe golf personeel de Terrorismebestrijder versterken. Jonge mensen die misschien beter de weg wisten op het wereldwijde web. Ook daar was de NCTV blij mee.

De kat, de bel

Het tij keerde. Scoringsdrift liep uit de hand, medewerkers gingen voor eigen eer en glorie, het ‘bedrijf’ kwam op de tweede plaats. De gevestigde orde moest soms onderzoeksresultaten en rapportages relativeren, laten herschrijven of vertragen. Het knetterde op de gang. Er moest snel wat gebeuren. Maar ambtelijke molens malen langzaam en ongeduldige jonge
medewerkers bonden met de hulp van de NRC de spreekwoordelijke kat een luidruchtige, vals klinkende bel aan.

Het resultaat van deze vlucht naar voren zal, behoudens obligate Kamervragen en -antwoorden, strengere wet- en regelgeving opleveren, een mogelijk onderzoek door de Rekenkamer en de waarschijnlijke installatie van een Toezichthouder.

De Tweede kamer

Dat werd hoogtijd, want hoe verdeeld de interne verhoudingen ook zijn en hoe groot de bestuurlijke en politieke druk ook was, de NCTV ging stelselmatig zijn boekje te buiten. De keerzijde van te nemen politieke maatregelen is dat het werk van de Coördinator onder nog grotere druk zal komen te staan. Daarmee wordt de kwaliteit van terrorismebestrijding niet gediend.

Dat de Tweede Kamer geen goed doordachte uitspraken doeT over kwesties waar beleid, wetgeving en uitvoering door elkaar kronkelen, heeft recente parlementaire geschiedenis ons wel geleerd.