Intelligence is niet de taak van Kamerleden

Kamerleden niet de aangewezen personen om sturing en visie te ontwikkelen op het gebied van inlichtingenwerk

Kamerleden mogen inlichtingendiensten niet aansturen

Bestuurskundige Krijn Lock doet een oproep aan Kamerleden om te komen tot een structurele discussie over wat Nederland moet verwachten van onze inlichtingen- en veiligheidsdiensten. Lock wil daartoe 'een permanente Kamercommissie Inlichtingen met senior gescreende Kamerleden' in het leven roepen. Dat zou wezenlijk fout zijn, want Kamerleden hebben geen verstand van inlichtingenwerk en het is hun taak niet. Dat moet zo blijven, ze zijn niet voor niets politici.

Soms pogen politici daadwerkelijk zicht en controle te krijgen op activiteiten van inlichtingen- en veiligheidsdiensten. Maar al snel zien zij door de bomen het bos niet meer of eisen (partij)problemen en bezuinigingen hun aandacht op. Daarom zijn Kamerleden niet de aangewezen personen om sturing en visie te ontwikkelen. Lock moet dit als voormalig politicus weten.

Botsen met partijbelangen
Kamerleden moeten wel parlementaire controle uitoefenen. Ze moeten rapporten en toekomstverwachtingen van inlichtingen- en veiligheidsdiensten interpreteren en daarop hun overwegingen baseren. Maar die overwegingen kunnen botsen met partijbelangen. Juist daarom moet er geen 'Kamercommissie Inlichtingen' komen. Kamerleden moeten zich niet inhoudelijk verdiepen in het operationele inlichtingenwerk, moeten niet de keuzes maken waar, wanneer en hoelang een inlichtingendienst actief is.

Lock heeft een punt dat er fundamentele discussies moeten plaatsvinden over de noodzakelijke vernieuwing van de Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (Wiv) uit 2002. Maar wie moet die discussies beginnen? Politiek verantwoordelijken of professionele inlichtingenmensen? En wat moeten kern en doel zijn van die discussies?

Natuurlijk moet er gesproken worden over het al dan niet uitbreiden van inlichtingencapaciteit in het buitenland. Inlichtingen uit het buitenland zijn cruciaal voor binnenlandse politieke ontwikkelingen. Maar de Kamer mag niet beslissen in welke landen de MIVD of AIVD wel of niet actief moet zijn. Civiel - Rusland? Militair - Irak? Dat moeten professionele keuzes blijven.

De werkzaamheden van de fractievoorzitters in de 'commissie Stiekem' kunnen worden afgeslankt

Commissie stiekem afgeslankt
Die keuzes moeten worden gemaakt in een Joint Intelligence Committee. Een overkoepelend en sturinggevend apparaat naar Brits model, zonder politieke partijbelangen, ondergebracht bij de minister-president, bij Algemene Zaken. In deze Joint Committee komen bestuurlijk verantwoordelijken en intelligence professionals samen. Breng daar niet alleen de AIVD, de MIVD en de NSO in onder. Gelijksoortige diensten zoals het NCTV, het NCSC en andere horen daar ook in thuis, evenals vertegenwoordigers van de ministeries van Buitenlandse en Economische Zaken.

Daardoor kunnen de werkzaamheden van de fractievoorzitters in de 'commissie Stiekem' worden afgeslankt. Kortom, de parlementaire controle blijft, maar de sturing op strategisch niveau, gecombineerd met afwegingen van internationaal politiek belang, horen niet te liggen bij Kamerleden, maar bij een Joint Committee.

'de Volkskrant' OPINIE - Kees Jan Dellebeke − 28/08/14

http://www.volkskrant.nl/vk/nl/3184/opinie/article/detail/3728128/2014/08/28/Intelligence-is-niet-de-taak-van-Kamerleden.dhtml

Commissie van Toezicht I & V-diensten (CTIVD) moet worden opgeknipt.

De Commissie van Toezicht Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVD) moet worden opgeknipt. De toezichthouders uit die commissie vormen straks de nieuwe staf van de Tweede Kamercommissie "Stiekem" en het andere deel gaat mede adviseren over de operationele aansturing van de twee Nederlandse inlichtingendiensten.

De Kamer moet juist nu in één keer het parlementaire toezicht van de eigen commissie "Stiekem" versterken en de inlichtingendiensten in een adviesraad onderbrengen bij de minister-president.

Discussie over afluisteren is sexy bijzaak

Vooruitlopend op een reactie van de regering op het advies van de evaluatiecommissie Dessens, bestoken de media ons vooral met beschouwingen over het aftappen van kabelgebonden en niet-kabelgebonden communicatie door de Nederlandse inlichtingen- en veiligheidsdiensten MIVD en AIVD. Jammer genoeg is echter pijnlijk duidelijk geworden dat er alleen maar wordt gekletst over het kennelijk sexy onderwerp afluisteren. Dat verkoopt wel goed, maar het is een bijzaak die afleidt van de hoofdzaak.

Grootscheepse reorganisatie

Een dergelijke discussie over het afluisteren door inlichtingendiensten is echt maar bijzaak. Dit neemt niet weg dat het afluisteren goed geregeld moet zijn of worden, maar de hoofdzaak is de noodzakelijke grootscheepse reorganisatie van de inlichtingendiensten. Door gebrek aan kennis en visie bij veel Kamerleden en bij de media wordt de hoofdzaak zwaar onderbelicht. Je kunt niet zomaar een paar spelregels wijzigen zonder het speelveld aan te passen. Dat getuigt van kortzichtigheid. 

CTIVD moet worden opgesplitst

De commissie Dessens wil dat er zowel beter wordt gestuurd op de inhoudelijke operationele processen, als dat er een politiek onafhankelijke controle plaatsvindt. Het is helaas een ongelukkige keuze van Dessens om zowel de aansturing als de controle onder te brengen bij de Commissie van Toezicht betreffende de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVD). Sturing en controle kunnen niet samen in één commissie. Daarom moet de CTIVD worden opgesplitst in een deel toezichthouders en in een deel ter versterking van de sturing op de operationele processen. 

Uitbreiding sectie "Stiekem"

Die toezichthouders vormen straks de nieuwe staf ter versterking van de geheime Tweede Kamercommissie voor de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten, de CIVD of "commissie Stiekem". Vanzelfsprekend zal hierdoor de kennis, het politiek gewenste noodzakelijke toezicht, als ook de effectiviteit van de CIVD worden versterkt. Ook zal de informatie aangeleverd door inlichtingendiensten beter kunnen worden beoordeeld. 

Operationeel sturende I&V-adviesraad

Het andere deel van de CTIVD gaat zich enkel bezighouden met de aansturing van de operationele processen. Dat kan in een nieuwe I&V-adviesraad, waarvan ook medewerkers van beide inlichtingendiensten deel uitmaken. Door de operationele begeleiding een prominentere plaats te geven in deze I&V-adviesraad, wordt de samenwerking tussen de AIVD en de MIVD versterkt. Een leidend driemanschap van de SG's van Defensie, Binnenlandse zaken en Koninkrijksrelaties en Algemene Zaken, zal gezamenlijk de ambtelijke verantwoordelijkheid dragen voor de coördinerende aansturing van de diensten en de samenwerking moeten begeleiden of indien nodig afdwingen.

De driekoppige adviesraad kan naar behoefte tijdelijk - of zelfs permanent - worden uitgebreid met vertegenwoordigers van andere ministeries als Veiligheid & Justitie (politie, OM, NCTV, NCSC) en Buitenlandse Zaken en indien gewenst met afgevaardigden uit het Nederlandse bedrijfsleven.

Het benoemen van de SG van AZ tot voorzitter houdt in dat de ministeriële verantwoordelijkheid voor de inlichtingen- en veiligheidsdiensten komt te liggen bij de minister-president. 

Conclusie

Toezicht op en operationele aansturing van de inlichtingendiensten worden gesplitst. Voortdurende botsingen tussen AIVD en MIVD enerzijds en tussen de ministers van Defensie en BZK anderzijds, zullen worden weggenomen omdat het ministerie van Algemene Zaken eindverantwoordelijk is.

De Kamer moet juist nu in één keer de hele machinerie in Nederland aanpakken. Zowel door het parlementaire toezicht van de eigen commissie "Stiekem" te versterken, als door een I&V-adviesraad en dus de beide inlichtingendiensten onder te brengen bij de Minister-president. Dat is de hoofdzaak.