NCTV een wanordelijke grabbelton  

Met pek en veren 

Alsof het een canonliedje was, zongen journalisten deze afgelopen dagen de oorspronkelijke teksten van een artikel van de NRC over “Onmin en uitglijders” bij de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) uit volle borst mee. Het liedje beschrijft hoe NCTV-medewerkers, chefs en in het bijzonder Paul Abels door collega’s, met pek en veren werden ingesmeerd en door journalisten aan de schandpaal werden genageld.

Bij de NCTV komen meningsverschillen tussen jongere en oudere medewerkers, allochtonen en autochtonen, gelovigen en ongelovigen, gestaald kader en nieuwkomers niet vaak naar buiten. Bij de Coördinator gaan de meningsverschillen over de aanpak van openbare orde, over terrorismebestrijding en over verbreding in de aandacht voor ‘de’ islam. Bij gebrekkige interactie tussen leiding en werkvloer, sudderen meningsverschillen door en loopt de druk op de ketel (te) hoog op. Dan zoekt de spanning een andere uitweg, in bovengenoemd geval, richting de media.

Grabbelton

De coördinerende taak van de NCTV mag bekend worden verondersteld, de resultaten laten zich regelmatig lezen in allerlei rapportages en in de media. Soms uitstekend onderbouwd, soms goed, soms onder de maat. Die onderbouwingen zijn gebaseerd op uiteenlopende gegevens uit een grote grabbelton, die dagelijks wordt gevuld door allerlei overheidsinstanties. Die wanordelijke brei gegevens moet worden geduid. Vaak moeten analisten van de NCTV terug naar de oorspronkelijke leveranciers om verduidelijking en preciezere betekenis van die gegevens te vragen.

Soms blijkt dat enkele leveranciers, zoals AIVD en MIVD volgens de wet geen nadere gegevens kunnen of mogen leveren. Naast de beperkende bronbescherming, mogen Inlichtingendiensten volgens Nederlandse en Europese wetgeving niet stelselmatig uit open bronnen - zoals internet - gegevens van personen verzamelen. Bovendien vindt de AIVD dat hij zeker geen onderzoeken rakend aan de openbare orde of het strafrecht mag uitvoeren. Op deze manier wordt de analist van de NCTV gedwongen zelf meer te onderzoeken, al ontbreekt de wettelijke basis.

Politieke druk

Waar wet- en regelgeving achterblijft, wordt de NCTV’er creatief om toch aan de hoge verwachtingen van politiek en bestuur te kunnen voldoen. De minister-president, het kabinet, de Tweede Kamer, hoge ambtenaren als SG’s en DG’s betuigen immers met regelmaat hun grote tevredenheid. Ambtelijke betrekkingen op hoog niveau mondden uit in vriendschappelijke relaties. Vervolgens zetten diepe wensen en hoge verwachtingen van politiek en bestuur weer enorme druk op de resultaten.

Waar inlichtingendiensten, mede gedwongen door toezichthouders zich aan de wet houden, daar neemt de politieke druk op de NCTV buitenproportioneel toe. Ook zonder wettelijke grondslag eist de Kamer toch snelle resultaten. Dat dwingt de analisten tot creativiteit; ‘Tom Poes verzin een list’.

Die listen vertaalden zich in ongeoorloofde stelselmatige zoektochten en digitale volgacties onder valse vlag naar potentieel gevaarlijke burgers. Wie zegt dat er niet ongeoorloofd wordt getapt of gehackt? Alles is nu mogelijk.

Het geval wil dat vanwege bezuinigingen in 2015 medewerkers van de AIVD overstapten naar de NCTV. En dat waren niet de domsten. Zij brachten ervaring in het inlichtingenwerk en slimme ideeën mee, daar was de NCTV blij mee. Een aantal jaren later kwam een nieuwe golf personeel de Terrorismebestrijder versterken. Jonge mensen die misschien beter de weg wisten op het wereldwijde web. Ook daar was de NCTV blij mee.

De kat, de bel

Het tij keerde. Scoringsdrift liep uit de hand, medewerkers gingen voor eigen eer en glorie, het ‘bedrijf’ kwam op de tweede plaats. De gevestigde orde moest soms onderzoeksresultaten en rapportages relativeren, laten herschrijven of vertragen. Het knetterde op de gang. Er moest snel wat gebeuren. Maar ambtelijke molens malen langzaam en ongeduldige jonge
medewerkers bonden met de hulp van de NRC de spreekwoordelijke kat een luidruchtige, vals klinkende bel aan.

Het resultaat van deze vlucht naar voren zal, behoudens obligate Kamervragen en -antwoorden, strengere wet- en regelgeving opleveren, een mogelijk onderzoek door de Rekenkamer en de waarschijnlijke installatie van een Toezichthouder.

De Tweede kamer

Dat werd hoogtijd, want hoe verdeeld de interne verhoudingen ook zijn en hoe groot de bestuurlijke en politieke druk ook was, de NCTV ging stelselmatig zijn boekje te buiten. De keerzijde van te nemen politieke maatregelen is dat het werk van de Coördinator onder nog grotere druk zal komen te staan. Daarmee wordt de kwaliteit van terrorismebestrijding niet gediend.

Dat de Tweede Kamer geen goed doordachte uitspraken doeT over kwesties waar beleid, wetgeving en uitvoering door elkaar kronkelen, heeft recente parlementaire geschiedenis ons wel geleerd.

 

Spionagewet moet digitale infrastructuur beschermen

Nederland maakt zich grote zorgen over dagelijkse digitale aanvallen op de infrastructuur

Hightech bedrijven moeten voorzichtiger worden om uit commerciële overwegingen informatie te delen die nationale economische belangen schade toebrengen

Kroonjuwelen van Nederland in gevaar

Nederlandse veiligheidsdiensten hebben grote zorgen over de voortdurende buitenlandse digitale aanvallen die een duurzame en veilige economische samenleving bedreigen. Deze aanvallen zijn niet alleen gericht op de vitale infrastructuur maar ook op bedrijven die belangrijke bijdragen leveren aan de Nederlandse economie.

Een nieuwe spionagewet moet Nederlandse bedrijven, zoals binnen de hightech-industrie dwingen om uit zowel commerciële overwegingen als uit nationaal economische belangen hun gegevens nog beter te beschermen.

De AIVD wil die dreigingen het hoofd kunnen bieden en gaat daarom nog beter samenwerken met de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD) en andere partners. Hiervoor is het platform Cyber Intel/Info Cel(CIIC) opgericht, waar inlichtingendiensten met Justitie en Politie sneller informatie kunnen uitwisselen. AIVD en MIVD moeten het voortouw nemen, immers zij kunnen als enige bijzondere inlichtingenmiddelen inzetten. Dat geeft die diensten een kennisvoorsprong.

Dat kost geld, serieus veel geld

De minister-president en de betrokken ministers van Binnenlandse zaken en Defensie hebben hun wensenlijsten ingediend over wat de AIVD en de MIVD moeten gaan doen. Die lijsten komen in de Geïntegreerde Aanwijzing Inlichtingen- en Veiligheid (GA I&V). Die ‘Aanwijzingen’ worden weer vertaald in jaarplannen en ter goedkeuring naar de Tweede Kamer gestuurd.

In het Jaarplan van 2021 voor de AIVD is een nieuw onderzoeksgebied opgenomen; structureel onderzoek naar economische veiligheid. Een taak die eenvoudig inpasbaar is in artikel 8 van de Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten en nauw aansluit bij onderzoek naar gevaren voor ‘andere gewichtige belangen voor de staat. Bestrijding van geavanceerde en langdurige digitale aanvallen door statelijke actoren krijgt hiermee prioriteit. Dat kan alleen door extra inzet van bijzondere inlichtingenmiddelen, met als resultaat dat de AIVD nog meer in staat is vijandelijke actoren te onderkennen die niet alleen de vitale infrastructuur, maar ook onze economische belangen moeten beschermen.

Dat kost geld, serieus veel geld. Het parlement moet evenwel beseffen dat structurele investeringen absoluut opwegen tegen de baten.

De overheid kan beveiliging niet aan de markt overlaten.

Ons land behoort tot de meest ontwikkelde en innovatieve landen ter wereld. Andere landen zijn geïnteresseerd in informatie over onze politieke, militaire en economische situatie en zijn uit op diefstal van wetenschappelijke en technologische kennis. Internationaal opererende Nederlandse bedrijven waarderen de zorgen van de inlichtingendiensten. Een gemeenschappelijke aanpak verdient de voorkeur, vindt ook de branchevereniging voor de hightechindustrie FME.

Enerzijds zijn bedrijven niet opgewassen tegen grote, vaak onzichtbare, digitale aanvallen door statelijke actoren als Rusland, China of Iran. Alleen de Nederlandse veiligheidsdiensten zijn in staat de strijd aan te gaan met andere landen.

Anderzijds mag de beveiliging van wetenschappelijke en technologische kennis niet op de overheid worden afgeschoven. Er zijn industriële sectoren die, ondanks waarschuwingen van de overheid, om commerciële redenen hun kennis met ‘vijandige staten’ blijven delen. Maar ook zij moeten beseffen dat zij vaker met veiligheidsdiensten moeten meewerken tegen spionagepraktijken van vijandige staten. Net als gebeurt bij de handel in strategische goederen.

Spionagewet

De dagelijkse digitale aanvallen door vijandige staten moeten door overheid en bedrijfsleven in gezamenlijkheid worden gepareerd. Een nieuwe spionagewet moet hightech bedrijven dwingen uit eigen commerciële overwegingen als ook vanwege nationaal economische belangen hun gegevens nog beter te beschermen. De vergunningsplicht voor Nederlandse bedrijven die in de cybertechnologie internationaal willen blijven samenwerken moet naast vermelding in het Wassenaar Arrangement nadrukkelijk ook in de nieuwe wet worden opgenomen.

De AIVD moet toch in ieder geval constateren dat de problematiek van systematische onzichtbare digitale aanvallen door andere landen inmiddels gerekend kan worden tot de 'gewichtige belangen van de Staat', bedoeld in artikel 8 van de Wet op Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (Wiv). 

De Directeur-Generaal van de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst AIVD, Erik Akerboom, zocht – met een overtuigend beeldend voorbeeld - de publiciteit na de ontdekking in december 2020 van een 'ouderwetse' Russische spionage operatie gericht tegen Nederlandse hightech bedrijven. Hij wilde de Nederlandse overheid en industrie ervan doordringen dat we in alle opzichten een rijk land zijn van wie de kroonjuwelen dreigen te worden gestolen.

Vicepremier Kajsa Ollongren vindt dat het bedrijfsleven en kennisinstellingen ook hun verantwoordelijkheid moeten nemen in het voorkomen van spionage. Zij roept de hightechsector op hun gegevens beter te beschermen.

Het ministerie van Onderwijs en Wetenschap ziet dat Nederlandse kennisinstellingen steeds vaker doelwit zijn van spionage en wil in uitzonderlijke gevallen onderzoeksprojecten met andere landen (tijdelijk) kunnen verbieden.

De Cyber Security Raad informeert leden van de Vaste commissie Justitie en Veiligheid van de Tweede Kamer dat een komende digitale ontwrichting in onze samenleving de economische veiligheid een buitensporig grote klap zal toebrengen. Sterker nog, digitale dreigingen voor economie, maatschappij en democratie brengen de soevereiniteit van Nederland in gevaar. 

Conclusie

Een nieuwe spionagewet moet hightech bedrijven dwingend opleggen minder informatie te delen met buitenlandse actoren. De AIVD heeft een nieuwe spionagewet nodig waarin structureel onderzoek naar economische veiligheid is verankerd. Deze taak is bovendien inpasbaar in artikel 8 van de Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten en sluit perfect aan bij onderzoek naar ‘andere gewichtige belangen voor de staat’. 

Het parlement moet beseffen dat structurele - ook financiële - investeringen absoluut opwegen tegen aantasting van de vitale infrastructuur.