Wantrouwen NSA verblindt objectieve visie op Snowden

Een bewerkte versie verscheen in NRC op vrijdag 15 mei 2015

Gebrek aan historische kennis van Russische geheime diensten

De directeur van de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) Rob Bertholee vindt de uitspraken van de Amerikaan Edward Snowden dat zijn dienst “in feite voor de Amerikanen” zou werken “echt absolute bullshit”. En hij heeft gelijk.

Naar aanleiding van deze uitspraak in de NRC van 1 mei 2015 stelt het Tweede Kamerlid Ronald van Raak Kamervragen aan minister Plasterk van Binnenlandse zaken. Van Raak vindt dat de Amerikaan Snowden als schoothondje van de SP zijn verdediging nodig heeft.

Het is verwonderlijk dat zo veel intelligente mensen blindelings geloven in de ‘goede’ bedoelingen van Edward Snowden en vervolgens hun verbazing uitspreken over de opmerking van de directeur van de AIVD dat de Amerikaanse defector te weinig tegenspraak wordt geboden.

Nu heeft de AIVD de beschikking over meer bronnen en is de dienst ten opzichte van een journalist of een Tweede Kamerlid in het voordeel. De AIVD beschikt immers over veel analyses van bevriende buitenlandse inlichtingendiensten over de persoon Snowden. De dienst wordt regelmatig bijgepraat door collega-diensten over hun zienswijzen. Ongetwijfeld bezoeken Rusland-specialisten van de AIVD vaker dan voorheen seminars in binnen- en buitenland, waar naast de buitenlandpolitiek van Rusland, de mogelijke rol van de Russische geheime dienst FSB in de ‘affaire’ Snowden hoog op de agenda staat.

Juist omdat Bertholee meer weet, maar uit geheime bronnen niet kan en mag citeren, wil hij de media stimuleren meer en beter te onderzoeken en kritischer te reageren op de uitlatingen van Snowden. 
Hij is overigens niet de enige die dat vindt.

Kritische en hooggeleerde geesten in universiteitskringen verbazen zich bijna dagelijks over de hijgerige berichtgeving rond Edward Snowden en diens uitlatingen. Die criticasters vragen zich steeds vaker af waarom Snowden als een soort nieuw geestelijk leider wordt aanbeden. Hij wordt aangehoord en geloofd, zonder te veel discussie, zonder voldoende tegengas, zonder kritische tegenvragen te stellen uit angst dat hij een interview zal weigeren of saboteren.

Snowden wordt blindelings geloofd en aanbeden als was hij een geestelijk leider 

Er zijn genoeg bronnen die een evenwichtiger beeld kunnen schetsen. Op de website ‘Netkwesties.nl’ bijvoorbeeld, laten de heren Peter Koops en Peter Olsthoorn met grote regelmaat kritische geluiden horen over de uitlatingen van Snowden. Zij storen zich in het bijzonder aan zich repeterende zogenaamde nieuwe feiten en onthullingen over de NSA, de grote boosdoener, maar ook de organisatie die Snowden heeft gediend en door wie hij is betaald. 

Russische operatie

Het is daarnaast stuitend te constateren dat elke gerede twijfel over de betrouwbaarheid  van de uitlatingen van Snowden steevast kan rekenen op een storm van kritiek. Het ingesleten wantrouwen ten aanzien van de werkwijzen van de NSA, verblindt een objectieve visie op de 'echte' Snowden. Een explosie van verontwaardiging volgt telkens wanneer wordt gesuggereerd dat Snowden misschien een geheime Russische operatie zou kunnen zijn. Dit getuigt op zijn minst van gebrek aan historische kennis over de Russische geheime diensten.

De bewering van Putin dat de dagen van de ‘Koude Oorlog’ zijn teruggekeerd, verdient opnieuw een studie naar de grote zeer inventieve Russische operaties met menselijke bronnen. Russen zijn goede schakers! Die operaties zullen in Londen en Washington nooit worden vergeten.

Het is op zijn minst opvallend dat Snowden alleen 'schandalen onthult’ over afgeluisterde bondgenoten van de Amerikanen. Het is naïef te veronderstellen dat de Amerikaanse NSA alleen zijn collega’s zou hebben afgeluisterd. Het ligt veel meer voor de hand dat de NSA de oude vijand Rusland bespioneert en afluistert.

Putin door NSA afgeluisterd?

Laat Snowden nu juist toevallig in Moskou zijn gestrand en daar onderdak hebben gekregen. Hij wordt er goed behandeld. Zeer wel mogelijk in ruil voor het verzwijgen van eventuele afluisterpraktijken tegen het Kremlin of tegen Putin zelf. Dat Putin ook zou zijn afgeluisterd, is voor de Russische president de allergrootst denkbare blamage. 

Het is niet zeker dat Edward Snowden de perfecte Russische operatie is om te proberen de USA en de bondgenoten tegen elkaar uit te spelen, maar gezien de gebeurtenissen volgend op de berichten van Snowden uit Moskou, dringt de gedachte zich steeds vaker op dat het wel een knappe spionagestunt kan zijn. 

De directeur van de AIVD vindt in ieder geval dat Snowden een bijna ongelimiteerd nieuwspodium krijgt. Hij verwijt de media dat Snowden ’s niet onderbouwde argumenten voetstoots voor waar worden aangenomen.

Bertholee heeft beslist een punt om de recente uitspraken van Snowden over de relatie tussen de Amerikanen en de AIVD onderuit te halen. Immers, de Amerikaan heeft als klein radartje binnen de NSA - vanwege een ver doorgevoerde compartimentering - een te beperkte kennis van die organisatie en heeft al helemaal geen inzage in hun buitenlandse collegiale of diplomatieke betrekkingen .

De historische kennis over de ‘Koude Oorlog’, laat staan over de praktijken van de Russische geheime diensten, ontbreekt bij Bertholee ‘s opponenten nagenoeg totaal. Om deze reden heeft de incapabele opmerking dat Snowden niet voor de Russen zou kunnen werken, recht op het predicaat “absolute bullshit”.

Is Snowden schoothondje van SP-Kamerlid Van Raak?

16 mei 2015

Van Raak van de Socialistische Partij moet wel haast vriendschappelijke banden hebben met Amerikaan Snowden

"Bullshit"

De directeur van de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) Rob Bertholee vindt het “echt absolute bullshit” dat zijn dienst “in feite voor de Amerikanen” zou werken, zoals de Amerikaan Edward Snowden beweert. Naar aanleiding van deze uitspraak in de NRC van 1 mei 2015 stelt het Tweede Kamerlid Ronald van Raak van de Socialistische Partij Kamervragen aan minister Plasterk van Binnenlandse zaken.

De inhoud van die zeven vragen bevestigt de algemeen gedeelde zienswijze dat politici in Nederland nauwelijks verstand hebben van inlichtingenwerk. Dat hoeft ook niet, maar hoe verzint Van Raak die vragen? Iedere fractiemedewerker met een beetje ervaring kan de vragen in een half uur zelf beantwoorden en dat levert vooral verwijzingen naar de Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (WIV) op. Plasterk zal zeggen dat er gegevens worden uitgewisseld, maar hij doet geen mededelingen over de inzet van inlichtingenmiddelen. Hij zal droogjes meedelen dat Nederland geen strategie heeft ten aanzien van Snowden, dat Rob Bertholee niet in algemene zin van mening is dat journalisten in Nederland niet kritisch zouden zijn en dat er geen gronden zijn waarop Nederland een officieel verzoek tot politiek asiel van de heer Snowden zou kunnen honoreren. Bovendien is gebleken dat Van Raak’s Amerikaanse vriend zijn verhalen kwijt kan, zelfs wanneer hij zogenaamd “geïsoleerd” in Moskou verblijft.

Tweede Kamerlid Ronald van Raak gelooft in goede bedoelingen Snowden

Schoothondje van de SP

Er zijn vast AIVD-medewerkers die Van Raak vragen zouden willen stellen over zijn optreden als “advocaat” van Snowden. Heeft Van Raak soms vriendschappelijke banden met de defector? Van Raak denkt in ieder geval zelf wel dat de Amerikaan als schoothondje van de SP zijn verdediging nodig heeft.

Van Raak zou voorts gevraagd kunnen worden waarom hij Snowden een goede bron voor de AIVD vindt. De mening van Van Raak in een column dat Snowden nu eenmaal bij de NSA heeft gewerkt en dat hij heeft gezien wat de NSA allemaal uitspookt en dat hij weet hoe binnen de NSA over de AIVD wordt gedacht, zal zelfs door een beginneling bij de AIVD als bullshit kunnen worden afgedaan. Van Raak moet vooral vragen blijven stellen, maar niet zelf in columns proberen antwoorden te verzinnen.

Five - Nine - Fourteen Eyes

Tot slot mist Van Raak in zijn Kamervragen het feit dat de Duitse diensten wel degelijk meedoen in de groep die door het leven gaat als de “Fourteen Eyes”.

Dat zijn de landen van de “Nine Eyes” plus Duitsland, België, Italië, Spanje en Zweden. De “Nine Eyes” bestaan uit Nederland, Denemarken, Frankrijk, Noorwegen en de “Five Eyes” (Groot-Brittannië, de VS, Australië, Nieuw-Zeeland en Canada).

Over de ontstaansgeschiedenis van deze “Eyes” hoeft Van Raak alleen maar het internet te raadplegen. 

Luistert NSA ook Rusland af?

Het zijn opmerkelijk genoeg juist de landen verenigd in deze “Fourteen Eyes” die door de defector Snowden tegen elkaar worden uitgespeeld. Het is toch opvallend dat door Snowden alleen 'schandalen' worden onthuld over afgeluisterde 'vrienden' van de Amerikanen. Het is toch naïef te veronderstellen dat de Amerikaanse NSA alleen zijn eigen bondgenoten zou hebben afgeluisterd. Het ligt toch veel meer voor de hand dat de NSA de oude vijand Rusland afluistert. Het land van Putin neemt in ieder geval wel tegenmaatregelen!

“Koude Oorlog”

Snowden heeft na zijn geplande (?) tussenstop in Moskou van de Russen onderdak gekregen. In ruil voor het verzwijgen van de zwakke kanten van het Kremlin, zo niet die van president Putin zelf? Je mag betwijfelen of Edward Snowden een 'perfecte' Russische operatie is die de USA en de oude bondgenoten tegen elkaar uitspeelt. Maar Rusland zou weleens achter deze verdeel en heers operatie kunnen zitten. Wanneer je de geschiedenis van de “Koude Oorlog” kent, weet je waartoe de Russische inlichtingendiensten in staat waren en nog steeds zijn.

Het is niet de eerste keer dat de Russische geheime dienst erin geslaagd is bij de NSA agenten te rekruteren die uiterst gevoelige informatie aan de Russen wisten door te spelen. Russen zijn goede en geduldige schakers.

Journalistiek geeft Snowden te weinig tegengas

Het is vreemd dat veel intelligente mensen, onder wie parlementariërs en journalisten, wél zomaar geloven in de goede bedoelingen van Edward Snowden, maar vervolgens hun verwondering uit spreken over het feit dat de journalistiek in de ogen van de directeur van de AIVD, Rob Bertholee, te weinig tegengas geeft.

Het is toch echt beter te luisteren naar meer bronnen en hun invalshoeken dan Snowden alleen op zijn blauwe ogen te geloven. Dat is pas echt naïef.

Substantiële Angst voor Terreurdreiging

Een bewerkte versie werd gepubliceerd in NRC van maandag 27 april 2015

Overheid bevordert substantiële angst terreurdreiging

Nederlandse overheid beoordeelt het dreigingsniveau permanent substantieel hoog en wakkert hiermee angstgevoelens en verrechtsing van het politieke klimaat aan

Het kabinet vindt de kans op een jihadistische aanslag in Nederland reëel, hoewel daarvoor geen concrete aanwijzingen bestaan. Het kabinet roept vaak dat de terreurdreiging codekleur oranje heeft en substantieel hoog blijft. Die dreiging blijft hoog, ondanks het krachtig tegengaan van radicalisering, de bestrijding van terrorisme en het vergroten van de weerbaarheid van de samenleving. Omdat de dynamiek van het jihadisme in Nederland zo onvoorspelbaar, zo ongrijpbaar is, heeft het kabinet een reeks maatregelen in het Actieprogramma Integrale Aanpak Jihadisme uitgevaardigd, waarvan vooraf niet kan worden gemeten of er ook resultaat mee zal worden geboekt. Integendeel. De AIVD zegt in zijn jaarverslag over 2014 dat de kabinetsmaatregel die personen verhindert om uit te reizen naar Syrië of Irak zelfs contraproductief werkt, want de dreiging van jihadistisch terrorisme gaat ook uit van gefrustreerde ‘thuisblijvers’!

Waarop is die permanente dreiging eigenlijk gebaseerd? Allereerst zegt de AIVD in zijn analyse “Transformatie van het jihadisme in Nederland / Zwermdynamiek en nieuwe slagkracht” van 2014 dat terroristische aanslagen ook in Nederland kunnen plaatsvinden. Direct gevolgd door de aarzeling precies te kunnen of willen benoemen uit welke hoek zo’n aanslag kan komen. Gemakshalve worden alle mogelijke door analisten bedachte scenario’s opgevoerd. In de aanpak van de Nederlandse overheid ontstaat dus een zelfde zwermdynamiek zónder nieuwe slagkracht.

Nu zijn het de thuisblijvers die voor dreiging zorgen, dan weer de gewelddadige Islamitische Staat (IS). Teruggekeerde jihadstrijders zijn het probleem, hoewel er meer strijders naar Syrië reizen dan er terugkomen waar zij vechten voor een kalifaat en niet tegen Nederland. 

In de zwermdynamiek van de dreigingsanalyses worden uit angst niet alle risico’s te hebben benoemd, tot slot ook nog de ‘lone wolves’ ten tonele gevoerd.

De Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) zegt dat de veiligheid nooit voor 100% kan worden gegarandeerd en dat daarom de autoriteiten elke dag opnieuw beoordelen of het pakket maatregelen afdoende is. Elke dag! De graadmeter voor de veiligheid in Nederland is op die manier niet meer dan een ordinaire onberekenbare beursindex, waarop de veiligheidsmaatregelen van het kabinet zelf geen invloed hebben. 

Er zijn politieke partijen die goed garen spinnen bij een substantiële angst voor terreurdreiging

Door het ontbreken van transparante overheidscommunicatie wordt de indruk gewekt dat de 'substantiële angst' bij Nederlanders de regering goed uitkomt. Angst zorgt immers voor verrechtsing van maatschappij en politiek. Er zijn dus politieke partijen die goed garen spinnen bij een substantiële angst voor terreurdreiging.

Angst in ruil voor macht? Het is geen nieuw politiek en electoraal instrument, maar wel heel lang erg on-Nederlands. En daar werken onderdelen van ministeries aan mee.

Lege aktetas

Die door het kabinet gevreesde substantiële dreiging van terreuraanslagen in Nederland komt uiteraard tot uiting in de media. Ook zij spelen een belangrijke rol bij het dagelijks in stand houden van de angst voor terroristische aanslagen. Iedereen kent wel de mediagenieke chocoladeletters over vreselijke aanslagen, terwijl in de praktijk de Nederlandse burger slechts last heeft van een treinvertraging vanwege een achtergelaten aktetas.

Zo verspreidt de NRC op 17 april in een artikel de niet onderbouwde bewering van de woordvoerder van de Raad van Marokkaanse Moskeeën Nederland, Aissa Zanzen, dat salafisme zich op de lange duur kan uiten in haat en wrok tegen Nederland. 

Ondertussen zegt de AIVD in dit artikel dat de weerbaarheid van steeds meer moskeeën onder invloed van het salafisme afneemt. Dat duidt er op dat er een strijd gaande is tussen moslimpartijen onderling en niet tegen Nederland.

De “Europese Commissie tegen Racisme en Intolerantie” (ECRI) vindt dat bepaalde politici en media de islam en moslims te vaak afschilderen als bedreiging voor de Nederlandse maatschappij. Media zelf doen onvoldoende zelfstandig onderzoek naar het waarheidsgehalte van de berichten van de Nederlandse overheid over de ernst van de jihadistische terreurdreiging. Opiniemakers geven in diezelfde media wel hun kritieken.

Angst leidt tot 'verrechtsing' van kiezers

“Angst verrechtst”, zei de inmiddels overleden hoofdredacteur en NRC-columnist J.L. Heldring bij zijn afscheid in 2012 al, “Het beste medicijn tegen zulke angst (..) is om het begrepen te laten worden. Het gaat daarbij juist niet om de kennis van de academische uitzondering, maar het begrip van de doorsnee mens.”

En zijn mening wordt gedeeld. De  angst voor het dreigende geweld van het jihadisme, zegt antropoloog Hans Feddema in Joop.nl, leidt tot 'verrechtsing' van kiezers.

Het Amsterdamse onderzoeksburo Jansen & Janssen dat politie, justitie en inlichtingendiensten kritisch volgt, zegt dat de Dreigingsbeelden Terrorisme Nederland (DTN) het karakter hebben van korte nieuwsberichten met zwaar aangezette koppen zonder duidelijke bronvermelding en analyse, en zeker niet bedoeld om angst weg te nemen.

Bang voor komst islamitische bootvluchtelingen

Doordat de Nederlandse overheid het dreigingsniveau permanent substantieel hoog blijft beoordelen zonder daarbij concrete dreigingen te kunnen of te willen aangeven, wakkert die overheid angstgevoelens en verrechtsing van het politieke klimaat aan. Verrechtsing, die zelfs de angst voor de overtocht van islamitische bootvluchtelingen zo doet toenemen dat extreemrechtse radicale Nederlandse onderkruipsels de sociale media overspoelen met harteloze opmerkingen als: "Dat scheelt weer 700 uitkeringen, maal 50 jaar. Kassa."

 

En wat zegt de Nederlandse regering? Dat ze bang is dat de herverdeling binnen Europa van asielzoekers die hun leven wagen voor een beter bestaan een aanzuigende werking zou kunnen hebben. En die angst is dan weer goed voor het stemgedrag van de verrechtste Nederlandse kiezer, die politieke partijen zullen belonen die de islamitische bootvluchtelingen hebben weten te weren.

De doorsnee Nederlander moet er op kunnen vertrouwen dat de Nederlandse autoriteiten op transparante wijze communiceren hoe zij elke dag opnieuw beoordelen of het pakket aan maatregelen, opgesomd in het Actieprogramma Integrale Aanpak Jihadisme, in Nederland nog afdoende is. De media moeten toetsen of de autoriteiten naar behoren hun werk doen.

Politiek gewenste dreigingsanalyses 

Het heeft er echter alle schijn van dat de NCTV en Nederlandse veiligheidsdiensten een speelbal dreigen te worden van de nationale en Europese (partij-)politiek.

De volgende stap mag niet worden gezet, namelijk dat dreigingsanalyses kunstmatig in stand worden gehouden zolang regerings- en andere politieke partijen dat goed uitkomt.