22 maart 2018

Stem tegen de WIV is een stem tegen de overheid


Stem tegen de WIV is een stem tegen de overheid


De nieuwe Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (Wiv 2017) wordt op 1 mei 2018 van kracht en is zelfs al gedeeltelijk in werking. Nogal wat onbegrip bij en ongelukkige framing door tegenstanders zorgde voor veel kritieken op deze wet. Het volk heeft gesproken en stemt tegen!

De overheid ‘an sich’ (en in mindere mate de inlichtingendiensten zelf) heeft gefaald de vragen uit de ongeruste samenleving uitgebreid te beantwoorden, leidend tot desastreuze gevolgen voor het vertrouwen in 'de' politiek. 

Nalatigheid, onkunde of onwil van de Nederlandse overheid?


Op twitter lees je onder meer de volgende teleurgestelde reacties:

“Ik heb (helaas) niets gemerkt van een overheidscampagne. Bij vorige referenda evenmin. Negeren van de burgers heeft een terecht boemerangeffect.”

“…zelfs de huis-aan-huisfolder van de referendumcommissie schijnt lang niet overal bezorgd te zijn.... #fail

“Goh (…) ik informeer mij zelden meer via de brievenbus, en des te meer op twitter en LinkedIn. Overheid mag naast de WIV voor controle wel eens wat andere communicatietactieken en -middelen overwegen. Je eigen doelgroep bereiken en zo...”


Jeugd kijkt geen televisieprogramma’s meer

Ook ik had gehoopt dat de overheid en in haar opdracht de AIVD – en vergeet ook de eeuwig zwijgzame MIVD niet – al verder zou zijn dan een jaarlijkse Kerstpuzzel voor ‘digital nerds’ en verder dan optredens van Rob Bertholee, in ‘College Tour’ van Twan Huys en in andere, niet de jeugd aansprekende noch door hen bekeken, televisieprogramma’s.


Communicatieprobleem

Niet alleen de AIVD en MIVD, maar de hele Nederlandse overheid heeft een public relations (pr) probleem, voortkomend uit hooghartige minachting van de burger en de kiezer, een tendens die zich al enige jaren geleden heeft ingezet. Je zou moeten onderzoeken of de stem tegen de Wiv 2017 vooral een stem was tegen de overheid, de politieke partijen en onhandig pratende parlementariërs.

Tijdens debatten en hoorzittingen in allerlei zaaltjes in Nederland werden de afgelopen vier weken voorstanders van de Wiv niet altijd onthaald op goede argumenten tegen de wet, maar raakten vooral overtuigd van de totale ontreddering van de Nederlandse burger die het vertrouwen in de hele overheid al had verloren. Die zelf ook in deze zaaltjes ontbrak!


Culturele crisis

Het vertrouwen in de overheid, maar ook in de media, neemt schrikbarend af. Een doemscenario analoog aan een Amerikaanse culturele crisis van nog geen tien jaren geleden dringt zich aan mij op.
Nederlanders reageerden vol onbegrip toen bekend werd dat zeker een derde van het aantal conservatieve Amerikaanse stemmers geloofde dat president Barack Obama een moslim was. Zeker 32% van de conservatieven beweerde dat Obama niet in Amerika was geboren en 19% wist het niet zeker. Dat betekent dat de helft van alle Amerikanen dacht dat hij geen Amerikaan was. Sommigen gingen zover dat zij - volledig ten onrechte -  rondbazuinden dat Obama relaties had met islamitische extremisten en dus een verrader was. Had dit nu alleen te maken met onwetendheid of gebrek aan goede informatie? 

Alle vooraanstaande kwaliteitskranten en tv-stations – zelfs Fox News – vertelden de waarheid, die niet werd geloofd. Niet alleen de overheid werd niet vertrouwd, de media ondergingen het zelfde lot. Wel ‘vrat’ men het nieuws over samenzweringstheorieën op het internet en in de sociale media. Tegelijkertijd was fakenews geboren.

Je kunt meningen van conservatieve Amerikanen over president Obama natuurlijk niet een op een vergelijken met meningen van Nederlanders over de nieuwe inlichtingenwet. Maar dat deze wet door het overgrote deel van de NL-bevolking geheel ten onrechte ‘sleepwet’ wordt genoemd, duidt op onwetendheid, gebrek aan voldoende wetskennis en daarop volgend gebrek aan vertrouwen in kwaliteitskranten en ‘staatsomroepen’. Maar erger, het gebrek aan vertrouwen in de Nederlandse overheid. 

Falende overheid

Je kunt als overheid heel gemakkelijk achterover gaan zitten in de wetenschap dat de nieuwe inlichtingenwet er toch wel komt, dat een referendum ongeacht de uitslag jou toch niet zal raken, maar je had ook kunnen proberen lering te trekken uit het schadelijke verloop van het vorige (Oekraïne) referendum en een actievere pr-campagne kunnen voeren. Dit was het momentum om je als overheid en als diensten te profileren. Die kansen krijg je zelden en voorlopig niet meer. De inlichtingendiensten staan voor jaren op flinke achterstand, het vertrouwen is finaal verdwenen, de overheid ligt in coma.

Simpele PR-lessen als overdracht van kennis, veranderen van houding en beïnvloeden van gedragingen, hadden urgent moeten worden uitgevoerd.
Hoe moeilijk is het uit te leggen dat je als klein land in Europa, in de wereld moet samenwerken met grote intelligence-diensten, wil je een rol blijven spelen in de strijd tegen jihadistisch terrorisme en tegen aanvallen op infrastructurele voorzieningen door buitenlandse cyberspionagediensten. Maak inzichtelijk dat je daar meer en andere middelen, meer wettelijke bevoegdheden voor nodig hebt en bereid je voor op lastige tegenvragen. Durf het land in te gaan, schrijf zelf een stuk in ‘de Telegraaf’.

"AIVD-publicatie wel erg suf"

Maar voor een geheime dienst is een optreden in de openbaarheid niet vanzelfsprekend, zelfs angstig. Voor wie wil weten hoe moeilijk dat kennelijk toch is voor I&V-diensten, raad ik aan het artikel te lezen in Vrij Nederland van auteur Samuel Peperkamp. Hij vergelijkt op schampere toon de propagandamachine van IS met PR-uitingen van de AIVD die de jihadistische boodschap zou moeten ondermijnen en die radicalisering van personen zou moeten voorkomen.

Zelfs het Europees Parlement noemt een AIVD-publicatie uit 2016 getiteld: “Leven bij ISIS, de mythe ontrafeld”, “wel erg suf, zeker vergeleken met de gebaarde en gewapende posterboys van IS”.

De Engelse term voor inlichtingen is ‘intelligence’.
Inlichtingendiensten moeten slimmer of sneller of doortrapter zijn dan hun tegenstanders. Ze moeten in de toekomst kunnen kijken, kunnen voorspellen wat de volgende stappen van de tegenstanders kunnen zijn. Continue in de weer bedreigingen te onderkennen, te voorspellen om tijdig tegenmaatregelen te nemen. 

Daarin werd in de strijd om het vertrouwen van de burger te winnen nadrukkelijk gefaald.


Geen opmerkingen:

Overheidssurveillance is ook inlichtingenwerk

Bits of Freedom verwart politieonderzoek met discriminatie In TROUW van vrijdag 23 februari 2024 beticht Lotte Houweling van Bits of Free...