De Commissie van
Toezicht Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVD) moet worden opgeknipt. De
toezichthouders uit die commissie vormen straks de nieuwe staf van de Tweede
Kamercommissie "Stiekem" en het andere deel gaat mede adviseren over
de operationele aansturing van de twee Nederlandse inlichtingendiensten.
Vooruitlopend op een reactie van de regering op het
advies van de evaluatiecommissie Dessens, bestoken de media ons vooral met
beschouwingen over het aftappen van kabelgebonden en niet-kabelgebonden
communicatie door de Nederlandse inlichtingen- en veiligheidsdiensten MIVD en
AIVD. Jammer genoeg is echter pijnlijk duidelijk geworden dat er alleen maar
wordt gekletst over het kennelijk sexy onderwerp afluisteren. Dat verkoopt wel
goed, maar het is een bijzaak die afleidt van de hoofdzaak.
Grootscheepse reorganisatie
Een dergelijke discussie over het afluisteren door
inlichtingendiensten is echt maar bijzaak. Dit neemt niet weg dat het
afluisteren goed geregeld moet zijn of worden, maar de hoofdzaak is de
noodzakelijke grootscheepse reorganisatie van de inlichtingendiensten. Door
gebrek aan kennis en visie bij veel Kamerleden en bij de media wordt de
hoofdzaak zwaar onderbelicht. Je kunt niet zomaar een paar spelregels wijzigen
zonder het speelveld aan te passen. Dat getuigt van kortzichtigheid.
CTIVD moet worden opgesplitst
De commissie Dessens wil dat er zowel beter wordt
gestuurd op de inhoudelijke operationele processen, als dat er een politiek
onafhankelijke controle plaatsvindt. Het is helaas een ongelukkige keuze van
Dessens om zowel de aansturing als de controle onder te brengen bij de
Commissie van Toezicht betreffende de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten
(CTIVD). Sturing en controle kunnen niet samen in één commissie. Daarom moet de
CTIVD worden opgesplitst in een deel toezichthouders en in een deel ter
versterking van de sturing op de operationele processen.
Uitbreiding sectie "Stiekem"
Die toezichthouders vormen straks de nieuwe staf ter versterking
van de geheime Tweede Kamercommissie voor de Inlichtingen- en
Veiligheidsdiensten, de CIVD of "commissie Stiekem". Vanzelfsprekend
zal hierdoor de kennis, het politiek gewenste noodzakelijke toezicht, als ook
de effectiviteit van de CIVD worden versterkt. Ook zal de informatie
aangeleverd door inlichtingendiensten beter kunnen worden beoordeeld.
Operationeel sturende I&V-adviesraad
Het andere deel van de CTIVD gaat zich enkel bezighouden
met de aansturing van de operationele processen. Dat kan in een nieuwe
I&V-adviesraad, waarvan ook medewerkers van beide inlichtingendiensten deel
uitmaken. Door de operationele begeleiding een prominentere plaats te geven in
deze I&V-adviesraad, wordt de samenwerking tussen de AIVD en de MIVD
versterkt. Een leidend driemanschap van de SG's van Defensie, Binnenlandse
zaken en Koninkrijksrelaties en Algemene Zaken, zal gezamenlijk de ambtelijke
verantwoordelijkheid dragen voor de coördinerende aansturing van de diensten en
de samenwerking moeten begeleiden of indien nodig afdwingen.
De driekoppige adviesraad kan naar behoefte tijdelijk -
of zelfs permanent - worden uitgebreid met vertegenwoordigers van andere
ministeries als Veiligheid & Justitie (politie, OM, NCTV, NCSC) en
Buitenlandse Zaken en indien gewenst met afgevaardigden uit het Nederlandse
bedrijfsleven.
Het benoemen van de SG van AZ tot voorzitter houdt in dat
de ministeriële verantwoordelijkheid voor de inlichtingen- en
veiligheidsdiensten komt te liggen bij de minister-president.
Conclusie
Toezicht op en operationele aansturing van de
inlichtingendiensten worden gesplitst. Voortdurende botsingen tussen AIVD en
MIVD enerzijds en tussen de ministers van Defensie en BZK anderzijds, zullen
worden weggenomen omdat het ministerie van Algemene Zaken eindverantwoordelijk
is.
De Kamer moet juist nu in één keer de hele machinerie in
Nederland aanpakken. Zowel door het parlementaire toezicht van de eigen
commissie "Stiekem" te versterken, als door een I&V-adviesraad en
dus de beide inlichtingendiensten onder te brengen bij de Minister-president.
Dat is de hoofdzaak.