De oude journalist is een eenzijdige waakhond

Publicaties over dood Russische asielzoeker Dolmatov eenzijdig

De berichtgeving in de media over de zelfmoord van de Rus Aleksandr Dolmatov was erg eenzijdig.  

Publicaties over dood Russische asielzoeker Dolmatov zijn partijdig en bevooroordeeld. Doorgeschoten wantrouwen tegen overheid voert de boventoon. Het is tijd voor jonge, ambitieuze onderzoeksjournalisten.

Meeste journalisten blijven rondjes draaien in het uitgesleten kringetje van mediagenieke begrippen

De journalistiek pretendeert onpartijdig en onbevooroordeeld te zijn. De publicaties over de dood van de Russische asielzoeker Dolmatov daarentegen zijn dat niet. Het inmiddels doorgeschoten wantrouwen tegen de overheid voert de boventoon. De journalist is de waakhond, een hulpmiddel, niet zelf de controleur. Daarvoor is zijn kennis te eenzijdig. Maar er gloort hoop! Een jonge generatie staat te trappelen.

Waakhond of controleur
Argos-redacteur Huub Jaspers vindt dat controle door de media maatschappelijk relevante informatie oplevert. Maar is het wel zijn taak zichzelf te benoemen tot controleur van de overheid? Die taak is eenzijdig en staat haaks op de onafhankelijkheid en onpartijdigheid van de media.

Controle is niet het goede woord en zal vervangen moeten worden door onderzoek. De journalist is een waakhond die niet zelf de taak heeft de overheid actief te controleren. Het aan de kaak stellen van dubieuze praktijken van bestuurders is een invloedrijke taak, maar regulerend optreden moet aan anderen worden overgelaten.

Journalistiek in diskrediet
Een journalist moet tegels lichten en misstanden aan de kaak stellen. In de sportjournalistiek is dit jarenlang nagelaten. Eenzijdige berichtgevingen over dopingpraktijken heeft die sport van journalistiek in diskrediet gebracht. Dat verwijten journalisten ook elkaar.

Je kunt niet iedereen over één kam scheren, maar de sportjournalistiek heeft wel wat uit te leggen. Niet alleen over hun nalatigheid in het wielrennen, maar ook over hun afwezigheid bij kritisch onderzoek naar matchfixing in het voetbal. Op journalisten van Voetbal International na, volgden alle anderen slechts de sport zelf. Als journalist hoop je toch dat je op een schandaal stuit? Het liefst op een onbekend, nog niet eerder opgepikt onderwerp. Dat is je zo geleerd, dat is je werk.

Eenzijdigheid troef in "zaak Dolmatov"
Afgelopen weken papegaaiden de dag- en weekbladen, de televisie- en radiozenders elkaar vooral na in de "zaak Dolmatov", hetgeen onvermijdelijk leidde tot oogkleppenjournalistiek. Elk zichzelf respecterend Nederlands en buitenlands medium stortte zich op de zelfmoord van Aleksandr Dolmatov. Zijn lichaam was nog niet koud of radio en televisiezenders in Nederland boden de advocaat Marq Wijngaarden een podium om zijn tunnelvisie over de Nederlandse overheid (IND, AIVD, politie) ten gehore te brengen. Over de rug van alles en iedereen, maar met de uitgelokte semipolitieke steun van koningin Beatrix mocht Wijngaarden zichzelf en zijn advocatenkantoor voor radio en televisie promoten. Welke journalist vroeg de advocaat wat hij dacht van de rol van de Russische priester van de Orthodoxe Kerk in Rotterdam, de kerk waar Dolmatov al de kerstdagen van 2010 doorbracht?

Kuddegedrag
Tenenkrommende journalistiek was het gevolg. Gespeend van kennis over Rusland, richtte het vaderlandse journaille en masse de pijlen op de Nederlandse overheid, die vaker als "sitting duck" fungeert. Want er was een zielige, uit Rusland afkomstige activist gestorven. Alle verslaggevers schieten in dezelfde stress en gaan opzoek naar schuldigen voor deze tragische dood; zonder enige twijfel de Nederlandse overheid. Vooral oog voor het gevolg, de dood, maar zonder te berichten over de oorzaken in het leven van deze jonge man. De aanleiding voor zijn dood bleef onbelicht. Zijn kreet om aandacht voor wat er allemaal mis was in zijn
'moederland' werd niet begrepen. Een kudde verslaggevers holde op het ingeslagen pad achter de beschuldigende advocaat aan. Een kudde die zich uitslooft om de zelfmoord van een labiele drugverslaafde uit Rusland in de schoenen te schuiven van onderdelen van de Nederlandse overheid.

Vastgeroest spoor
Dolmatov wilde met zijn dood de aandacht vragen voor de kwalijke rollen van de Russische machinerieën. De goeden niet meegerekend zijn de Nederlandse buitenlandcorrespondenten geprogrammeerd zo muisstil mogelijk te zijn zodra de integriteit van het land waarin zij wonen en werken in het geding is. Ze willen daar rustig en veilig blijven en hun families niet blootstellen aan de nukken van het land. Berichten gaan dus vooral over sneeuwbuien, overstromingen of aardbevingen.

De meesten, Hubert Smeets (NRC) en Arnout Brouwers (Volkskrant) voorop, kunnen meer zeggen over de "zaak Dolmatov" dan zij recent publiceerden. De buitenlandredacties reageren als een FYRA-trein. Zij printen niet, maar beschermen uit concurrentieoverwegingen die posities. Zo leren journalisten hun collega's in het buitenland kennen en moeten zij hun toevlucht zoeken tot deskundigen in Nederland, die vanuit hun professie wel durven te zeggen wat hun mening is.

Journalist als baanwielrenner
Soms moet zo'n deskundige meegaan in de reeds gevormde mening van de betrokken journalist. Maar de journalist op een ander spoor zetten brengt een reeds gestart onderzoek in verwarring. Want de mening van een deskundige verifiëren is lastig werk. Als journalist krijg je soms de neiging, als een gedrogeerde baanwielrenner, rondjes te blijven draaien in het uitgesleten kringetje van mediagenieke begrippen als activisme, mensenrechten en vluchtelingen. Dit geldt zeker voor de babyboomgeneratie. De jeugdige journalist heeft de toekomst, dus daar valt nog wel dynamiek en durf van te verwachten. Welke jonge, ambitieuze onderzoeksjournalisten zullen zich aan de tunnelvisie kunnen onttrekken?

Conclusie
De belangrijkste taak van de media lijkt nu het meest op het obsessief volgen van en ageren tegen Nederlandse overheidsinstanties. Nogal eenzijdig werk. De journalist moet vele tegels lichten en dubieuze praktijken van bestuurders aan de kaak stellen. Eenzijdige berichtgeving heeft met name de sportjournalistiek in diskrediet gebracht.

Dat gevaar dreigde ook in de "zaak Dolmatov", toen de media als trolleybussen vastliepen in het ingeslagen pad en zich en masse stortten op de Nederlandse overheid. Wel oog voor het (trieste) resultaat, maar niet voor de oorzaken. Onderzoeken door buitenlandcorrespondenten liepen stuk; toevlucht werd gezocht tot deskundigen in Nederland, van wie de mening moeilijk is te verifiëren.

Onbelopen paden liggen in het verschiet voor een nieuwe, jonge generatie journalisten.